केहि अघिको कुरा हो नेपाली समाजमा परिचित एक मान्यवरको सामाजिक संजालमा उनकै साइबर सेक्सको भिडियो आयों । नियोजित ढंगले महिनौ लगाएर मान्यवर संग साइबर सेक्स गर्ने युवतीले मान्यवरको उस्तै नामको फेसबुक बनाएर उनका साथीहरुलाई जोड्दै माकुराको जस्तो जाल बुन्दै बसेकी रहेछिन । माकुराले झिंगालाई मख्ख परेर आफ्नो जालोमा आमन्त्रण गरे झैँ यिनले पनि सवै 'साम, दाम, दंड, भेद' अपनाइछिन । युवती संग साइबर सेक्समा दिन दिनै लिप्त भएका मान्यवर केहि नसोची झन् झन् योनी कुंजमा आफैलाई हराउदै गएछन । प्रविधिको त्यति ज्ञान नभएका मान्यवरको अघि जब साइबर सेक्सको मुल्य चुकाउन महंगा मोवाईल र गरगहनाको अफरहरुको चांग राखियो अनि विवश भएर सक्दिन भनेछन । नियत मै खोट भएकी यिनको साइबर सेक्स गर्ने जोडीले आफ्ना जति दृश्य काट्ने हटाउने छोप्ने गरिछन र मान्यवर मात्र साइबर सेक्समा रम्दै गरेको भिडियो उही नक्कली फेसबुक मार्फत सवैलाई ट्याग गर्दिछन । सामाजिक संजालमा भिडियो आए लगत्तै यसले नेपाली समाजमा खैलाबैला र भूकम्पीय तरंग आयो । साइबर सेक्सको ज्ञान नभएकाहरु रामराम भन्दै बसे , कोहि अक्क न बक्क परे भने साइबर सेक्सको आनन्द लिनेहरु इन्तु न चिन्तु भए । कसले कहा कसरि पहल गर्यो कुन्नि भिडियो राखेको आधा घण्टामै नेपाली समाजमा मान्यवरको मर्यादा माटोमा मिलाउदै त्यो फेसबुक पनि डिएकटिभ भयो ।
यस्तै केहि समय अघि एक जना मेरा मित्र पनि प्रताडित भएको घटना सुने । मित्रका अनुसार केहि समय अघि फेसबुकमा मित्रलाइ आफ्नै जिल्लाबासी युवतीको साथि हुन अनुरोध आएछ। उनले पनि नचिने पनि जिल्लाबासी हो भनेर सहजै स्वीकारे छन् । त्यसपछि च्याट चलेछ, अनि भिडियो च्याट गर्न ईमो नम्वर लिनेदिने काम भएछ । ईमोमा पनि साथि बने पछि शुरु भएछ भिडियो च्याट। ति युवतीहरु केहि दिन पछी देखि नै भिडियो च्याट गर्दै आफु पनि नांगिएर साथीलाई पनि नंग्याइछिंन ।परिणाम के हुन सक्दछ भन्ने कल्पनासम्म पनि नगरेका साथीले पनि साइबर सेक्सको आनन्द लिई रहेछन् । केहि महिना पछी केटिले एक लाख रुपिया सहयोग मागिछन ।मित्रले आफुले दिन नसक्ने भने पछी आफु संग साइबर सेक्स गरेको भिडियो रेकर्ड गरिएको र सामाजिक संजालमा हालिदिने भनि आफ्नो जति दृश्य हाईड गरेको भिडियो पठाउदै सहयोगलाई अब ब्ल्याकमेलिङ्मा बद्लिछिन । साथीले असहजता महसुस गरिरहेको बेला यस घटनामा केहि पुरुषहरु पनि थपिएछन । तैले हाम्री चेलीलाई यस्तो भिडियो पठाइस रे यस्तो उस्तो गरिस रे भन्दै ब्ल्याकमेलिङ गर्ने जस्तो अभिप्रायले फोन गर्न, मेसेज गर्न थालेछन । साथीले पनि आफ्नो मोवाइलमा मोबिजेन स्क्रिन रेकर्ड गर्ने एप्स उहिले डाउनलोड गरेर दुई चार ओटा स्मरणीय गतिबिधिहरु दृश्य रेकर्ड र स्क्रिनसट गरेर धन्न राखेका रैछन । युवतीको मेसेजको जवाफमा साथीले ति आफु संग भएका दृश्य र तस्विर पठाए पछी बिचराको बोल्ती बन्द भएछ।अहिले युवतीले मित्रलाई फेसबुक इमोमा बल्क गरेकी छिन रे ।
यी त हामीले बाहिर देख्दै आएका प्रतिनिधि उदाहरण मात्र हुन् । पछिल्लो समय यस्ता घटनाले विकराल रुप लिदैँ आएको छ । घटनासँग जोडिएका पात्र र प्रवृत्तिहरूले सामाजिक प्रवृत्ति र सामाजिक समस्याको रूप उजागर गरेको छ । त्यसो त् बिज्ञान प्रविधिमा इन्टरनेटको बिकासले मान्छेको जीवनमा धेरै सहजता ल्याएको छ। जब केही मानिसहरूबीच प्रविधिले नजिक बनाउछ , एक अर्कालाई चिन्ने बुझ्ने मौका जुराउछ अनि प्रेम र विश्वासको सम्बन्ध तयार हुन्छ तब उनीहरू आपसमा मित्र बन्दछन् । सच्चा मित्रद्वारा एकअर्काप्रति दर्साइने व्यवहारबाट जति सुख प्राप्त हुन्छ, त्यसको तुलना दुनियाँको कुनै सुखसँग गर्न सकिन्न । तर इन्टरनेटले जति सहज बनाएको छ, त्यति नै असहज स्थिति पनि निम्त्याएको छ । मान्छेको जीवनमा ल्याएको सहजतासंगै अनकौ बिकृति र विसंगती पनि भित्र्याएको छ ।इन्टरनेटको माध्यमबाट मानवीय समवेदना ,प्रेमको बहाना बनाएर कसैको भावना , ईज्जत , शारिर र धन सम्पत्ति संग खेलवाड गर्नेहरु बर्षा याममा उम्रिएका च्याउ सरि छन् हाम्रो समाजमा। फलस्वरूप इन्टरनेटका माध्यमबाट फरक दुरीका व्यक्तिहरु आफ्नो स्वार्थको लागि च्याट वा भिडियो च्याट गर्दै आफू स्वतन्त्र भएझैं बिना रोकतोक उडान भरिरहेको पंक्षी झैं हुन्छन । मन मिल्नेहरुको बीचमा लुकिछिपी भिडियो च्याट मार्फत यौन आनन्द लिने र दिने सम्म पुग्छन । अनि के कुरामा चित बुझ्दैन , आफुले भने जस्तो हुदैन त्यस पछी निकटता र आत्मीयताको मैदानमा सँगसँगै खेलेको मध्ये एउटा पात्र वैमनस्य र कटुताका झोक फेर्दै आफ्नो अनुहार छोपेर आफु संगै रम्ने साथीको भिडियो तस्बिर खिचेर नंग्याउन उद्दत हुन्छन । मनमा पापको बिज उमारेर साथीको जिन्दगी नै तहस नहस पार्ने , समय समयमा एक अर्कालाई ब्ल्याकमेलिङ, बार्गेनिंग, र नेगोसिएसन गरिरहेका हुन्छन । यो घटना जसरी फाट्टफुट्ट सामाजिक संजालमा आइरहेको छ । के यस्तो अशिष्टता प्रदर्शित गर्ने आचरण , ब्यबहार र सस्कार भोलि यति मै सिमित रहला त ? मनमा प्रश्न खडा भएको छ।
आस्ट्रियाका महान मनोविश्लेषक सिग्मंड फ्रायडले धेरै अघि मानिसका सबैजसो क्रिया यौनमा आधारित हुन्छ भन्नेर तथ्यपूर्ण ढंगले ब्याख्या गरिसकेका छन त्यसैले सत्य के हो भने सेक्स भनेको सबैको आवस्यकता हो । यसको कुनै निश्चित समय हुदैन र कुनै वष्तुनिष्ठ सिद्धान्त पनि छैन । मानिसहरुका आफ्नो समय र उपयुक्तताका आधारमा आआफ्नै तय तरिका हुन्छन । साइबर सेक्स – यौन आनन्द लिने कुनै नौलो तरिका पक्कै पनि होइन तर ब्यबहारले नियन्त्रित नहुदा , साइबर सेक्समा एकछिनको आनन्दको लागि आफु नाङ्गिदा आफ्नो सामाजिक र ब्यवसायिक मर्यादा र इज्ज़त को धुज्जी उडाउन भनेर आफु संगै कसैले आत्मीयताको नाटक गर्दैछ भने ? आफु संगै गरिएको भिडियो च्याटका समीपता र सद्भावनाबाट उत्पन्न गतिबिधि नै आफ्नो गलाको पासो बन्दछ भने मान्छे स्वाभाविक रुपमा घरको न घाटको हुन्छ ।
देशमा होश की बिदेशमा होश बिरसिलो जीवनबाट उब्जिएको वियोगजन्य रतिराग तथा एक्लोपनले भरिएको जीवनका कुण्ठा, यौन कुण्ठा र निराशा त्यसमाथि इन्टरनेटको सहजता संगै च्याट र भिडियो च्याटको मान्ध्यम बाट पासो थापन अभिशप्त भएका नियत मै खोट भएका पात्रहरूका कारण प्रवासको नेपाली समाजमा साइबर सेक्सले धेरैको दोहोरो चरित्र उदाङ्ग पार्ने निश्चित छ ।किनकि हामी एक्काइसौ शताब्दीका नागरिक भन्छौ तर खोज्दै जाँदा अरु पनि भेटिने छन् । यस्ता नियत मै खोट भएकाहरुको कथा ।त्यसैले ब्यक्तिगत बिषयमात्र नभएर हाम्रो समाजको गम्भीर सामाजिक समस्या पनि हो।आज अपवादमा २,४ जना महिला पुरुष मित्रहरुमा देखिएको गल्तिहरु बाट हामी पन्छिने भन्दा पनि भोलिको दिनमा यस्ता गल्तिहरु नहोस भनि सचेत हौ ।
प्रतिक्रियाको लागि :- gopsiwa@gmail.com
४ पुस २०७४ - खै किन, किन,’ आमा भन्ने शब्द देखि नै घृणा लागेर आउछ, यसो भन्दै गर्दा उनका आँखा हल्का रसाए । मलाई मेरो ड्याडीको धेरै ‘माया लाग्छ ‘ धोका दिने मेरी ममीलाइ कहिले भलो नहोस्’ उनी उत्तेजित भइन । उनको संकेत आफ्नै जन्म दिने ममी तर्फ थियो । उनि आफ्नै घर तहस नहस भएको पिडा भोगेर बाँचेकि एक पात्र रहेछिन ।
हामी संगै एभियसन फिल्डमा काम गर्थियौ । गत बर्ष मात्र रोजगारीमा जोडिएकी यी भारतीय चेलीले केहि दिन अघि मात्र जागिर छोडेर भारत गइन । माइती चेलीको जस्तै सम्बन्ध रहेको हामि बीच मन त्यसै प्रफुल्लित थियो, हामी काम गर्ने वाताबरण पनि रमाइलो थियो । एक पछी अर्को गफ,फेरी त्यसपछि अर्को गफ,यसरि समय कट्दै थिए ।जागिर छोड्ने अन्तिम दिन प्राय हामी एकै सिफ्टमा अफिसमा भयौ ।एक दिन उनले मलाई सहोदर दाइ जस्तै मानेको बताउदै भनिन, ” दाई काम गर्ने बेलामा म बाट भएका गरिएका सवै व्यवहारका लागि माफी चाहन्छु । मेरो सबै व्यक्तिगत कुरा म यहाँ बताउन चाहन्न । जागीर किन छोड़ी भन्ने जिज्ञाशा दाईंको नि मनमा होला सायद । सबैका जीवनमा थुप्रै व्यक्तिगत घटना घट्ने गर्छन मेरो जीवनमा पनि घटे होलान त्यो कुनै नौलो कुरा होइन् । तर मैले जागीर छोड्नुको कारण मेरो ममी हो । आफूलाई जन्मदिने आमा भन्दा ठूलो यो संसारमा अरु के नै हुन्छ र भन्छन तर …. ? उनि भन्दै थिइन म ति दिन सम्झिन चाहन्न भन्छु ,नसम्झि बस्न पनि सक्दिन,सम्झिदा मुटु कट्टक भएर अाउँछ चरम पिडा हुन्छ तर पनि त्यहि पिडाँमा जिउने वानी परे …हुर्किए । तर अब दाइ आज तपाईलाई मेरो पिडा भनेर सधै सधैको लागि मन बाट निकालेर फाल्दिन चाहन्छु…अब उप्रान्त कहिले पनि सम्झिने छैन भन्दै आफ्नो आमाको कारण कठिन पीडा सहनु परेको पीडाको पोको मेरो सामु खोलिन ।
सबैको व्यक्तिगत जीवन हुन्छ उसको भावना एकजनासँग मात्र होइन कि अरूसँग पनि गाँसिएको हुन सक्छ। त्यसैले उनको भोगाई र पिडा मैले सार्वजनिक गर्नु जायज होला नहोला तर प्रवासमा जानेर नजानेर प्रेममा अन्धो बनेका धेरै नेपाली जोडीको बिहेपछि घरबार टुटेको छ … समाज कुरुप बन्दै गएको छ यस्तो बेलामा यिनको भोगाइले बैदेशिक रोजगारमा आफ्ना घर परिवार देखि बर्षौ टाढा हुदा दबाएर राखेको यौन चाहना र यौन आवेग अनि त्यसलाई रोक्न नसकेर सम्बन्ध बनाइँ आदर्श, नैतिकता र कर्तब्य च्युत भएका र चरित्रहिन बन्न लागेका हामि धेरै नेपालीहरुको जिम्मेवारी र कर्तव्यलाई सकेसम्म इमान्दारीपूर्वक पूरा गर्ने प्रेरणा पलाउँछ र सजक रहे पति पत्नीको सम्बन्ध युग युगौ सम्म चल्ने हुन्छ एव यसरि हामी नेपालीलाई घरबार बिगार्ने हावा नलागोस भन्ने मुख्य अभिप्रायका साथ् यहा राख्दैछु ।
कुरा आज भन्दा एक दशक अघिको रहेछ।यिनका पिता कुबेत एयरबेजको इन्जीनियरिंग डिपार्टमा राम्रो तलब सहित काम गर्दा रहेछन।भारतको मुम्बैमा घर जमिन जोडेका यिनले पारिवारि लाइ आफै संग कुबेत लिएर आउने निर्णय गरे अनुसार ममीले ब्युटीपार्लर सिकीसके पछि १२ बर्षकी यिनी, ३ बर्षको भाई र ममी (श्रीमती)लाइ कुबेत झिकाए । कुबेतमा आए संगै आमाले पनि ब्युटीपार्लरमा काम गर्न थालिन भने म र भाई यहिको भारतीय स्कुलमा पढ्न थालयौ।
कामको सिलसिलामा पिता हरेक समय काममा व्यस्त हुनु हुन्थियो । पिता आफ्नो काम, घरपरिवारबाहेक अरू कुराको हेक्का कहिले राख्नु हुन्थेन । कुबेतमा सपरिवार बस्न थालेको केही महिना सम्म हाम्रो परिवार निकै सुखद् थियो । ड्याडी ममी प्रति गर्व महसुस गर्नु हुन्थियो । पिता इन्जीनियरिंग डिपार्टको काम गर्ने, आमा ब्युटीपार्लरमा काम गर्ने हामी पढ्ने …. जिन्दगी निकै सहजताका साथ बितिरहेको थियो । तर, हाम्री आमाले गति छाडि सकेकी रहेछिन । जसकारण हाम्रो घर परिवार निकै पीडादायक बनयो । हाम्रो ड्याडी कहिल्यै पनि ममीप्रति शंका गर्ने मान्छे होइन । र शंका पनि गरेको कहिले हामीले अनुभव सम्म गरेनौ किनकि ड्याडी ममीलाई निकै माया गर्नु हुन्थियो । हामीले थाहा पाए सम्म दम्पत्य जीवनमा पिताले कहिल्यै पनि ममीले भनेको कुरा काटेको सम्म थाहा भएँन हामीलाई । ममीले जे चाहन्थिन्, ड्याडीले पूरा गरेँ । अत्याधिक माया र विश्वासका कारण ड्याडीले कमाएको सम्पति र बैक ब्यालेन्स सबै सम्पत्ति ममीकै नाम राखेँको थिए । तर, ड्याडीले मात्र हैन हामीले पनि कहिल्यै सोचेको थिइनँ कि आमाले त्यसो गर्लिन भनेर ।
महिनौ देखि हाम्रो दैनिकी सपरिवार एकै साथ् बाट घर बाट ड्याडी काममा , ममी ब्युटीपार्लरमा र हामि स्कुलको लागि निस्कने बेलका समयमै फर्कने गरि चलेको थियो । सातामा एक दिन भने घरपरिवारमै रमाउने गरेको थियौ । जिन्दगी रमाइलोसँग बितिरहेको थियो । हामी त् नियमित झैँ स्कुल गयौ तर एक दिन ड्याडी आफैले ममीलाई काम गर्ने ठाउमा पुराई दिने भनेर पर्खिनु भो ।त्यसै बिचमा ममी नुहाउन गएको बेला आमाको मोवाइलमा ४/५ मिस कल र मेसेज आएछ । ड्याडीले हेर्नु भएछ किन मेसेजको रिप्लाई नगरेको म पर्खी राख्या छु प्रिय भनेर कसैले मेसेज गरेको रहेछ। ड्याडीले विश्वास गर्नै सक्नु भएनछ । ड्याडीले ममीलाई कुरा के हो भनेर सोधनु भएछ । उनले, त्यो सिटि बसको ड्राइभर हो सधै गाडीमा भेट हुने र आफूहरू बोलचाल गर्ने साथि हो भनेर बताइछिन् । ममीले भनेको कुरामै विश्वास मान्नु भएछ ड्याडीले । त्यो कुरा त्यत्तिकै साम्य भयो ।
एक दिन फेरी ममी ज्वरो आएर काममा जान नसकेको दिन मोवाइलमा मेसेज आएछ । बारम्बार एउटै प्रकृतिको मेसेज आइरहेको र आफ्नी श्रीमतीलाई अर्का मान्छेले आफ्नी प्रिय भन्दै मेसेज गरेको देखे पछी ड्याडीले वास्तविकता बुझ्न चाहनु भएछ । तर, ममीले चर्काचर्का कुरा गरिछन । ड्याडीसँग झगडा गरिछन ।ड्याडीले पनि सहन नसकेर २/४ थपड लाइ दिनु भएछ । त्यस पछी बाहिर निस्केकी आमाले प्रहरीलाई लिएर आइछिंन र बुवालाई महिला हिँसा गरेको आरोपमा पक्रेर लगेछन ।स्कुलबाट आएको हामीलाई ममीले केहि बताइनन तर ड्याडीको गाडी चै घरमा तर ड्याडी चै धेरै बेर सम्म नदेखे पछी हामीले कर गरेर ड्याडीको बारेमा सोधी रहयौ । अनि बल्ल आफुलाई पिटेको भएर प्रहरीले पक्रिएर लागेको बताइन । हाम्रो रोइकराई पछी भोलि पल्ट अब देखि यसरि कुटपिट नगर्ने मौखिक मिलापत्र गराएँर पुलिसको अगाडि जिम्मेवार पति बन्ने सहमति गराएर ड्याडीलाइ लिएर कोठामा आइन ।
यो घटना पछि ममीमा एउटा उन्माद चढेको थियो , अहमता बढेको थियो , यहि अहमताको कारणले ममीको घर आउने, जाने समय पनि अब अनिश्चित हुन थाल्यो ।ड्याडीले छोराछोरीको भविष्य बिग्रिन्छ जे भए पनि अब यसो नगर भनेर सम्झाउनु हुनथियो, तर उनले मानिनन् ब्युटीपार्लर गएकी ममीको घर र्फकने टुंगो अनियमित हुन् थाल्यो । त्यही कुरामा घरमा अब दिनहुँ डिस्कस हुन थाल्यो । ममी निकै लापरबाही रूपमा प्रस्तुत हुन थालेकि थिइन् । यसै बीच एक दिन फलाटका ड्याडीका साथीभाइले आमालाई फर्वानिया गार्डेनमा अर्को पुरुष संगै बसेको सुनाएछन । ममीको ब्यबहार देखेर आजित बनेका ड्याडीको मनमा बलेको आगोमा घ्यु थपेको त्यो साझ डयाड़ीले कतै बाट रकसि पिएर आएका रहेछन । फेरी त्यही कुरामा बिबाद भयों अनी हाम्रै अघि ड्याडीले बेल्ट खोलेर ममीलाई कूटनू भयो । कुटेको निशाना सहित प्रहरी कहाँ पुगेकी ममीले आफ़ै संग फेरी प्रहरी लिएर आइछिन । त्यस पछी ड्याडीलाइ पक्रेर लगे …केहि महिनाको कैद संगै देश निकाला गरियो , हामीले देखन भेटन नि पाएनौ ।
भारत पुगेका पिता सुरुमा कयौ दिन साँझ फोन गर्नु भो तर ममी आफु नि बोलिन्न र हामीलाई नि बोल्न दिईनन …बरु ड्याडी डिपोर्ट भएको केहि दिनमै यता ममीले आफ्ना प्रेमीलाई कोठामा लिएर आइन । उता ड्याडीलाई आफ्नो जीवनका सवै बाटाहरु बन्द भएको अनुभुति भएछ । यहि पीडाले ,एक्लोपनले ड्याडी पागल जस्तै भौतारिदै, रूमलिदै भोकै नांगै हिड्ने मानसिक रोगी बनाएछ । त्यस बिचमा सम्पति सवै ममीले रोक्का गरि सकेकी रैछिंन …न सम्पति न परिवार संगको सम्पर्कले विछिप्त बनेका ड्याडी आफन्तको सहयोगमा केहि बर्ष देखि सुधारगृहमा छन भने यता हामी दिन रात सौतेनी पिता र आफ्नै जन्म दिने आमाले देखाएको ब्यबहारले पल पल पिडा पायौ । अझ सौताने पिता बाट छोरी भए देखि त हामीलाइ हेर्ने नजर नै अर्को भयो गरिने ब्यबहार नै फरक भयो ..बिरक्त लाग्दा एकोहोरो दिनहरु जोडिएर बर्षौ.हामी शुन्य र भाव बिहिन भएर बाची रहयौ । तर हाम्रो सामु बिकप्ल्प थिएन …हरेक दिन स्कुल बाट साझ फर्किदा हाम्रो कुरा सुनी दिने ड्याडी थिएनन । खाना खादा नि गालि , बस्दा नि गालि केहि चाहना व्यक्त गर्दा नि गालि …चेपिएर निसासिएर जीवन बचाउनु पर्ने जिउदै टुहुरा बनेका थियौ हामी …जसलाई सब्दमा म बयान गर्न नि सकदिन । लामों सास फेर्दै भनिंन हाम्रो भविष्यलाइ अन्धकारमा राख्ने , पितालाई मानसिक रोगी बनाउने जिन्दगी नै तहस-नहस गरिदिन हाम्री आमालाई भगवानले एकदिन उनको पनि जिन्दगी बर्बाद पारेर पाठ सिकाओस । तर दाईं यस बिचमा हाम्रो जीवनमा जे जति घटना घटे, त्यसले जीवनमा धेरै कुरा सिकाइ दियो हामीलाई । अस्तब्यस्त जिवनको बावजुत पनि ममी र सौतेनी बुवा लाई बिस्वास दिलाउन बर्षौ लाग्यो …बल्ल हामी दिदि भाईले भारत फर्किने चाजो पाजो मिलाएका छौ । अब ड्याडी संग बस्ने हो , त्यहि भएर म जागिर छोडेर जादैछु ।
बिरक्त लाग्दो लामो भोगाईको बाचन पछी उस्का कुरा सिधिए…उ फर्किई , त्यही अन्तिम दिनहरु बिताईरहेको जागिरमा , डिउटीमा । उ मनको बोझ मेरै सामु बिसाएर हल्का भै तर म स्तब्ध भए । ऊसँग प्रति प्रश्न गर्ने बिषय र शक्ति ममा रहेन । तर मनमा निचोड बन्यो …ऊ भित्र जिवनको गोरेटो बनाउने प्रेरणा छ .. शाहस छ …. काडा नै काडाहरुको बिचमा घेरिएर मुस्कुराई रहेको एक गुलाब जस्तै ।
प्रतिक्रियाको लागि :-gopsiwa@gmail.com
मङ्सिर ११ - म काम गर्ने ठाउमा कंट्रयाक सप्लायर्स मार्फत अफिस सहयोगीका रुपमा म आऊनु भनदा केहि बर्ष अघि देखी एक जना नेपाली दाईं काम गर्दा रहेछन । नेपाली त्यस माथि आफनै मातहतमा काम गर्ने भए पछि यिनको कामको अनुगमन गर्ने र आवश्यकता अनुसार काम लगाउने मेरो पनि कर्तब्य बन्यो । म त्यति अबरोध गर्दिन थे त्यहि भएर यिनी प्राय डाटा सकिएको बेला र ब्यालेन्स रित्तिएको बेला मेरो डेस्कमा आएर कहिले गाउले बहिनीलाइ, कहिले सालीलाइ त कहिले सोल्टिनीलाई फोन गर्नु पर्यो भनेर अफिसको नम्वरबाट फोन लगाउथे । फोनमा यिनी प्राय अस्लिल शब्द मिसाउदै हिजो राति ईमोमा भिडियो च्याट गरेर डाटा सकिदि हालिस त कान्छी ....डाटा लिएर पछी कल गर्छु ल भन्थे ।
यिनको यही नियमिता बाट म परिचित भै सकेको थिए । मैले एक दिन अफिस बाटै गाउले बहिनीलाइ फोन गर्नु पर्ने भन्दै आएको बेला बहिनी भन्या छ फोनमा त माया प्रितीको नाना थरि कुरा गरेको सुन्छु त ? भनेर जिज्ञाशा राखे । उनले हैंन भाई कुबेतमा बनाएको कान्छीलाई हो किन ढाट्नु भने । कान्छी मैले प्रति प्रश्न गरे । समाजसेवा गर्छु भनेर टारे ....हाम्रो कुरा त्यति अगाडि बढ्न सकेन किनकि कामको चाप थियो आफैंमा यो अपर्याप्त समय थियो ।
गत बर्षको रमादानको समय थियो कामको चाप त्यति थिएन । अफिसमा फोन आयो नेपाली दाइको नाम गरेर ....दाईलाई बोलाइ दिए । दाइले फोनमा बोल्दै न रो-के तेरो लागि काम खोज्दैछु तलाई काम मिलाएरै घर जान्छु राख फोन पिर नगर भरै म कल गर्छु भनेर राखी दिए । हामी फरक फरक ठाउमा बस्थियौ ...त्यहि भएर अफिस मै दाइ संग भलाकुसारी गरेर समय सदुपयोग गर्न योग्य बाताबरण र माहोल थियो र परिस्थिति पनि त्यस्तै बन्यो ।मैले दाइको समाजसेवाको प्रेरणाको कुरा गर्ने सोचमा अस्तिको कान्छी... समाजसेवा आज रोई कराई के हो दाई भन्दै गाँठी कुराको गाठो फुकाउन आग्रह गर्दा दाईले अहिले सम्म ४०/५० जना भन्दा बढी घरेलु कामदारमा कार्यरत नेपाली दिदि बहिनीहरुलाई आफुले अन्यत्र काम खोजेर लाइ दिएको गाँठी कुरा फुकाए l यी रुनेलाइ कुबेतिको घर बाट भगाएर केहि दिन आफु संगै राखेर आफुले एक भारतीयकोमा ९० केडीमा काम लगाई दिएको थिए तर भारतीय सपरिवार भारत जाने भएछ काम खोज भन्यो रे त्यहि भएर यसलाई फेरी काम खोज्नु पर्ने छ भनेर दाईले खुलासा गरे l त्यस पछी उनि टुवाइलेट जान्छु भनेर लागे ।
फेरी यो बिषयमा दाईले बाकी कुराको खुलासा गर्ने आँट कहिले गरेनन्।म भित्र भन्ने यिनले लुकाएको बास्तबिकता के होला भन्ने कुरा जान्न उत्सुकताको हुटहुटि जीवित थियो । उत्सुकता लाई एकातिर पन्छाउँदै कर्तव्यको पालाना गरि रहे ।तर मैले पनि मुखै खोलेर फेरी सोधिन किंनकी झंडै २ बर्ष संगै काम गरे पनि पछिल्लो छ महिना यिनले मन लगाएर काम गर्न छाडेका थिए । कंट्रयाक सिधिएर कम्पनिले यिनलाई ओभर टाईम नहुने अर्को कम्पनीमा पठाउने या घर जाने भनेर अप्सन दिए पछि आफ्नो ५ बर्षिय बैदेशिक बसाइलाई बिट मार्दै यिनले घर जाने भनेर रोजेका रैछन ।घर जाने मिति तय भै सकेको रैछ ...तर हामीलाई केहि जानकारी थिएँन र दिएनन । पहिला पहिला लुकीलुकी घरमा फोन गरेको है भाइ भन्दै आधा घण्टा फोन गर्ने दाईले पछिल्लो छ महिनाको अबधिमा काम भन्दा पनि बढी कार्यस्थल कै कुना कुनामा अटेर गरेर नै घण्टौ कुरा गरेर बिताई दिन थाले । केहि कामको लागि सहयोग माग्यो भने खुसि भयो भने गर्दिनथे नत्र होस् म त् गर्दिन हद भए घर पठाई दिने त होनी भन्थे । चिढिने एवं टाढिने स्वाभाव र आचरण देखाउन थालेका यिनी अनन्त इदको छुटिमा जान्छु नि नभनी घर तिर लागेछन ।
वास्तविकता भित्र सम्म पुग्दा मैले के सम्म पाए भने दाईले पछिला केही बर्ष भित्र कतिपय काम गर्ने घर भित्र खुला सामाजिक जीवनको अनुभूति नहुदा मायाका भोका हुने , मालिकले नेपाली चेलीहरूलाई घरमै थुनिराख्ने, नियमित तलब नदिएका, खाना नदिएका, घर जान नदिएका , कुटपिट गर्ने समस्याले भागेर सजिलो खोज्ने चेलीहरू र खुरुखुरु मालिकको घरमा काम गरिरहेका नेपाली दिदीबहिनीहरुको सम्पर्क नम्वर पाए संगै मोबाइलमा दिनहुं कुरा गरेर माया प्रेम बिस्वासका कुरा गरे पछी झांगिंएको सम्बन्धको फाइदा लिदै दाइले बढी तलबमा अन्यत्र काम लाइ दिने भनेर घरबाट भगाएर बाहिर दिनको ५ केडीमा पाइने कोठामा आफु संगै कतिलाइ त केहि दिन श्रीमति बनाएर नै समेत बस्ने गरेका रैछन । जानेर नजानेर यसरि बाहिर आइसकेपछि स्थानीय कानुनअनुसार अवैध भइन्छ भन्ने सम्म हेक्का नभएका चेलीहरुलाई घुमफिरको दैनिकी, अनि राम्रो कमाइको प्रलोभनमा काम गरि रहेको घरबाट हाउसमेडको काम छाडेर दाइका पछि लागेका केहिलाइ भने २० /३० केडी कमिसन खाएर भारतीय पाकिस्तानीको घरमा ९० केडी तलब आउने गरि काममा उही बेला लगाई पनि दिने गरेका रैछन ।
यी दाई त प्रतिनिधि पात्र मात्रै हुन् । यस्ता मायाजाल बुनेर प्रलोभनमा पार्ने र फाइदा लिने दाइ मात्र हैन भाइहरुपनि यहा अझै धेरै क्रियाशील छन् । जो पेशागत रुपमै हाउसमेडमा कार्यरत आफ्नै देशका चेलीहरुलाई प्रलोभन देखाउदै माया जालमा पारेर यौन शोषण गर्ने देखि २० /३० केडी कमिसनको लोभमा बिरालोले बच्चा सारे झैँ एक घर बाट अर्को घर सार्ने जस्ता काम गरेर नेपाली चेलीहरुको बिचल्ली पार्ने काममा लागि परेका छन । यिनकै कर्तुतका परिणाम हुदा छदाको घर बाट निकालेर घरको न घाटको बनाई परिबन्दमा परेका हाउसमेडमा कार्यरत चेलीहरू न त भागेका घर सहजै फिर्न पाउँछन् न त् 'भिसा लागेका स्पोन्सरले रद्द नगरेसम्म स्वदेश नै फर्किन सक्छन। अझ यसरी भाग्ने कतिपयलाई त चोरीको मुद्दा समेत हालिदिएको हुन्छ । अनि महँगो कोठाभाडा, भनेका जस्ता साथी नपाउनु । कोठाभाडा एक्लैले तिर्न नसक्नु कै बिकल्पहरु कोहि बंगाली , कोहि पाकिस्तानी त् कोहि अफ्रिकी केटा साथीको शरणमा बसेर जोखिमपूर्ण र शोषित अवस्थामा बस्नु पर्ने बाध्यता एवं अवैध धन्दा र देह व्यापारमा लाग्नु पर्ने बाध्यता आइ पर्छ ।सधैँ मानसिक तनावमा बाँच्नुपर्ने स्थिति आउछ । यस्तो तनावमा बाँच्ने मान्छे न त दिल खोलेर हाँस्न सक्छन्, न त खुसी नै हुन् सक्छन ।त्यस पछि एक्लो हुने , बेबारिसे हुने , अपराधिक मानसिकता हावी हुने र आत्म हत्या गर्ने जस्ता गतिबिधि देखिन थाल्छ ।
 |
| वेश्यावृत्ति गरेको आरोपमा रङ्गेहात पक्राउहरु। फोटो साभारः अरबटाइम्स |
कार्तिक २९ - नेपालका उत्पादनशील उमेरका युवायुवतीहरूको लक्ष्य यतिबेला वैदेशिक रोजगारी भएको छ । नाताबाद , कृपाबादले स्वदेशमा काम नपाउने र पाइहाले पनि उचित पारिश्रमिक नपाउने पीडाका कारण अधिकांश युवाको सोच नै विदेश जाने बनेको छ ।देशमा भने जस्तो रोजगार पनि नपाइने, राज्यले चाजो पाजो नमिलाई दिने , बाताबरण र ब्यबस्था पनि नगरिदिदा एक चौथाईले पनि मुलुकमा रोजगारी नपाउने अवस्था छ भने बाँकी तीन चौथाई रोजगारीका लागि विदेश जान वाध्य हुनु पर्ने भएको छ। अनि कोहि आफै त कोहि ललाईफकाईमा परेर बैध अबैध तरिकाले हन्टर खादै विदेश लागेर रेमिट्यान्स पठाएर देशलाई योगदान दिने क्रममा बिपत्तिमा पर्ने र मर्ने एक थरि नेपालीहरु कति छन् कति । अर्को थरि नेपालीहरु जो आफै दुख भोगेर बोकेर आफु आएको देशको परिवेश , तय तरिका ,सत्य तथ्य बुझेर बिभिन्न गैर कानूनी कार्य मार्फत यताको उताको कानुनको आँखामा कसरी धुलो हालिदो रहेछ भन्ने राम्रो जानकारी पाए । फलस्वरूप हामी मध्येकै केहि अग्रज , अगुवा , जानेबुझेका समाजसेवी एवम् वुद्धिजीवीवर्ग कहलिएका नेपालीहरुले बिभिन्न माध्यम बाट गरिबी र कमजोरीको दलदलमा हेलिएका नेपाली चेलीहरुलाई खाडीमा ल्याएर भेडा बाख्रा जस्तै थुन्ने र बेच्ने त कोहि बेश्यावृति गराउने त् कोहि लागु औषध त कोहि मदिरा प्रतिबन्धित लोकल रक्सीको कारखाना खोलेर अबैध धन्दा गर्दै समातिएको समाचारको हेडलाइनमा देख्दै सुनिदै आइएको छ।
अबैध काम हुन् है भनेर जानेका बुझेका नेपाली समाजमा समाजसेवी एवम् वुद्धिजीवीवर्ग कहलिएका यिनले आफुले गैर कानुनी काम गरुन्जेल मौनता साधेर आफ्ना मतियारहरुको , सहयोगीहरुको पक्षपोषण गर्दै ढाकछोप गरिरहे । अनि जब आफु समातिएर कानुनको नजरमा दोषी ठहरिए देश निकाला भए अनि तेस्रो नेत्र समेत खोलेर हेरे अनि सवै तिर बेथिति देख्न थाले । अनि बर्बराउदै समाज सुधार्न भनेर समाज सुधारक बनेर देखा परे । केहि यस्ता समाजसेवी एवम् वुद्धिजीवीवर्ग पनि देखीए जसको ब्यबहारले सानो छंदा जंगलमा भेडा चराउने कालु नामको भेडी गोठालोको एउटा कथा पढेको याद आयो । कथा अनुसार एकदिन कालुलाई जंगलमा भेडा चराउँदै गर्दा सोझा गाउँलेलाई उल्लु बनाउने विचार आउँछ र एक्कासि जोडसँग चिच्याउँछ, ‘बाघ आयो, बाघ आयो ।’ सबै गाउँले आफ्नो कामधन्दा छोडेर बाघ लखेट्न लाठो र हतियार लिएर जंगलमा पुग्छन् । कालु भने रूखमा चढेर ‘सबैलाई उल्लु बनाएँ’ भन्दै रमाइरहेको हुन्छ । गाउँलेले उसको कुरा कहिल्यै नपत्याउने प्रण गर्छन् । तर एक दिन साँच्चिकैको बाघ आउँछ र भेडाहरू खान थाल्छ । आपतमा परेको कालुले आत्तिएर ‘बाघ आयो, बाघ आयो, गुहार गुहार’ भन्दै घण्टौंसम्म चिच्याउँछ । तर विश्वास नलागेकोले मद्दतका लागि कोही पनि पुग्दैन ।
यस कथाले यताको नेपाली समाजको सन्दर्भमा चल्ने बहस र गरिने व्यवहारको स्पष्ट चित्र देखाउछ। हिजो आफु जान्ने बोलने सक्ने हुदा बिचारलाई लालचमा परेर घरेलु कामदारमा अबैध तरिकाले नेपाली चेलीहरु ल्याइदा समाजसेवा गरेको हो भनेर उल्लु बनाउदा नेपाली चेलीहरुलाई गैरकानुनी तवरबाट ल्याइने बाटाहरु बिस्थापित गर्दै लैजानु साटो झन् मौलायो , पिडामा डुबेर मृत्युबरण गरेका चेलीहरुको समवेदनालाई आग्रह पूर्वाग्रहले थिच्यो । उबेला आखा चिम्ली दिएका कुरामा आज आफुले बिरोधाभाष कुरा गरेर राम्रो काम गरे भन्दै भ्रम बाँडेर, आफ्नो बढाइचढाई गरेर र अरूलाई मानमर्दन गरेर र बर्षौ आफुले गरेका गैरकानुनी काम र आफ्ना खराबीलाई बिरालोले दिशा लुकाए झैँ ढाकछोप गरेर समाज सेवा हो भन्दै बेथिति बिरुद्ध कराउदै कोरश गर्न साथ माग्नुको कुनै अर्थ छैन । किनकी धेरै घरेलु काममा आएका नेपाली चेलीका पीडा सरि भएर प्राण पखेरु हिजो पनि अस्ताएका छन ।हिजो यहि बसेर आफुले गैरकानुनी काम गरिरहदा मौनता साधेर कयौ नेपाली चेलीको मृत्युले केहि फरक नपरेका पात्रहरु आज नेपालमा फर्किएर आफु स्वघोषित समाजसेवी बनेर नेपाली चेलीका पीडालाई ठूलो मानिदै प्रपोगाण्डा बनाउनु र लेखाजोखा गर्दै समवेदनालाई पृथक ठानि हल्ला गर्नु भनेको बेथिथिको सहारा लिँदै पिडा र समश्याको ढाडमा टेकेर समाजसेवाको शिखरमा पुग्न खोज्नु हो भन्ने हामी सवैको सिधा बुझाइ र विश्लेषण छ ।
हो धन कमाउने प्रलोभनमा पारेर गैरकानुनी तवरबाट श्रीलंका, भारत हुदै घरेलु कामदारमा कुबेत ल्याउनेहरु हिजो जसरि सक्रिय थिए आज पनि छन् र आगामी कैयौं बर्ष सम्म हुने छन।बैदेशिक रोजगारमा देखिएको यो हाम्रो एउटा प्रमुख समस्या हो किनकि गाँस, बास र कपासको लडाइँमा होमिएका हामी भगवान भरोशामा हिंड्न बाध्य छौ , हाम्रो राज्य , सरकार योजनाबिहिन नीतिबिहिन छ , यहाको समाजसेवी एवम् वुद्धिजीवीवर्ग जमात जानेर बुझेर पनि निरिह छ, आवाज दबेको जमात छ ।
तर यसो भनेर समाजमा स्थापित खराब प्रचलनहरुको बिरुद्ध ,घरेलु कामदारका दिशाहीन समश्याहरुका बारेमा बोल्नु को तुक छैन भन्न खोजेको होइन । हो सामाजिक संजालमा मात्र हैन मिडियामा पनि कोहिले त वास्तविकताले भरिएको अपिलहरु बोल्नै पर्छ, कसैले त यथार्थ बुझाउन लेख्नै पर्छ ताकि यस्ता नेपाली चेलीबेटीहरुको विदेशको पीडा र घटनाबारे सबैले बुझ्न सकून्र र सम्भावित दुर्घटनाबाट बच्न सकून् । तर बेथिति प्रति आस्वस्त गराउन, एउटा भरपर्दाे शक्ति निर्माण गर्न र अग्रगामी बाटो देखाउन ,आफ्नो बारेमा पर्याप्त फिड ब्याक लिने उत्सुकता र आलोचना सुन्न सक्ने धैर्यता भएको व्यक्ति हुनु पर्छ किनकी गलत कुरालाई सय पटक सही भनेर सधैंभरि आफु सहि हु भनेर आफ्ना कर्तुत लुकाएर सुध्रिएको आभाष भन्दा पनि भ्रमबाट समाजसेवा गर्छु भन्ने गोयबल्सको सिद्धान्त अपनाउनेहरूलाइ असल नागरिक त के पिडित र पीडितका परिवारले पनि स्वीकार्न सक्दैन । त्यसैले समाजमा आफ्नो प्रभुत्व देखाउन, चिनिन, प्रतिशोध साधन , पिडामा परेका मान्छेको समस्यामा रजाई गर्न वा चाँडो चर्चा कमाउनका लागि मात्रै आफूलाई जागरुक अगुवाका रुपमा प्रस्तुत नगरौ ।
तर यसो भनेर समाजमा स्थापित खराब प्रचलनहरुको बिरुद्ध ,घरेलु कामदारका दिशाहीन समश्याहरुका बारेमा बोल्नु को तुक छैन भन्न खोजेको होइन । हो सामाजिक संजालमा मात्र हैन मिडियामा पनि कोहिले त वास्तविकताले भरिएको अपिलहरु बोल्नै पर्छ, कसैले त यथार्थ बुझाउन लेख्नै पर्छ ताकि यस्ता नेपाली चेलीबेटीहरुको विदेशको पीडा र घटनाबारे सबैले बुझ्न सकून्र र सम्भावित दुर्घटनाबाट बच्न सकून् । तर बेथिति प्रति आस्वस्त गराउन, एउटा भरपर्दाे शक्ति निर्माण गर्न र अग्रगामी बाटो देखाउन ,आफ्नो बारेमा पर्याप्त फिड ब्याक लिने उत्सुकता र आलोचना सुन्न सक्ने धैर्यता भएको व्यक्ति हुनु पर्छ किनकी गलत कुरालाई सय पटक सही भनेर सधैंभरि आफु सहि हु भनेर आफ्ना कर्तुत लुकाएर सुध्रिएको आभाष भन्दा पनि भ्रमबाट समाजसेवा गर्छु भन्ने गोयबल्सको सिद्धान्त अपनाउनेहरूलाइ असल नागरिक त के पिडित र पीडितका परिवारले पनि स्वीकार्न सक्दैन । त्यसैले समाजमा आफ्नो प्रभुत्व देखाउन, चिनिन, प्रतिशोध साधन , पिडामा परेका मान्छेको समस्यामा रजाई गर्न वा चाँडो चर्चा कमाउनका लागि मात्रै आफूलाई जागरुक अगुवाका रुपमा प्रस्तुत नगरौ ।
कार्तिक २६ - त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा विदेशिन भिषा र हवाईजहाजको टिकट हात पारेर लामबद्ध भएका खुशिहरु मुद्रामा युवायुवतीहरूको ओहोर–दोहोर गरेको दृष्य हेर्दा झट्ट एउटा रहर जस्तो देखिन्छ तर हजारौं नेपालीहरु रहरभन्दा पनि बाध्यता र विवशताले रोजगारीको खोजिमा दिनहुँ श्रम बेच्न बिदेशिने क्रम बढ्दो छ भनेर प्रत्यक्ष देख्न सकिन्छ । प्यारो मातृभूमिलाई छोडेर विदेशतिर पलायन हुने हरेकका आ आफ्नै पिडा छन् , भोगाई छन् र त्यस बाट पार पाउने प्रयासहरु छन ।यहि हुलमा एउटा ठूलो सपना बोकेर उडेको एउटा पात्र म पनि हु।दशैँ मनाउन भनेर स्वदेश फर्किएको म फेरी कर्मभुमि फर्किदाको त्यो दिनको सम्झना मेरो मन मस्तिष्कमा अझै ताजा छ ।
आफ्नो जन्मभूमि ,सामाजिक, पारिवारिक ,आफन्त सँग बिछोडिनुको पीडा,मायामोह मनभरी बोकेर ठूलो जहाजसँगै उड्दै भारी मन गर्दै विदेशी भूमि तिरै फर्किने प्रक्रियामा थिए । बोर्डिंग लिने क्रममा कुवेतमा जुझारु,सहयोगी , मिलनसार ,निरन्तर संघर्षरत र कुवेतबासी नेपाली दाजुभाई-दिदीबहिनीहरुमा परिचित कुबेत स्थित नेपाली दुताबासमा कार्यरत आदरणीय मित्र सिंजाली दाइ संग भेट भयो । यात्रा रमाइलै हुने भो भन्दै बोर्डिंग लियौ । तर त्यसबेला छुटिएका हामी ओमनको ट्रान्जिटमा मात्र देखादेख भयौ । धेरै तिर बाट जोडिएर किताकाट हुदै कुबेतका लागि छुटिएका हामी नेपाल बाट आएकामा अझै केहि नेपाली थपिएका थियौ । ति मध्ये भारत हुदै घरेलु कामका लागि कुबेतका लागि आएका दुई जना नेपाली चेलि पनि थिए । घरेलु कामदारको रूपमा खाडी र मध्यपूर्वका विभिन्न देशमा जाने महिला असुरक्षित भएपछि कडा पारिएको नियम अनुसार नेपाल सरकारको नीति नियमलाइ छल्दै भारत हुदै अब अन्तिम गन्तब्यमा जाने तयारीमा थिए ।ट्रान्जिटमा बस्नुंजेल सम्म कुवेत हिडेका दिदिका कुरा मैले नि सुनी रहे,२ लाख खर्चेर भारत हुदै आएको भन्दै थिइन् ... धेरै बोल्ने ..सहजै लाग्थियो यिनी पहिले पनि बैदेशिक रोजगारमा आइसकेकी छिन तर उनि संगै भएकि साथि भने डराएको जस्तो भावमा आफ्नो टाउको सांकेतिकरुपमा हलाउथिन मात्र ।
ट्रान्जिटको बसाइमा भएका भलाकुसारीमा एक महिनाको अवधिमा कुबेतमा घरेलु कामदारका रुपमा आएका सुनसरीकी वसन्ती उराव, झापाका अम्बावरी राजवंशी र बहा मर्मुकीको प्राण पखेरु उडे संगै कुबेतको नेपाली समाजको ध्यानको केन्द्रबिन्दु बनेको कुरा बताउदै बैदेशिक रोजगारमा हामीले दुःख पाउनुको मुख्य कारण हामी जिम्मेवार नबन्नु र सरकारी निकायले जिम्मेवारी बहन नगर्नु हो दिदि । त्यहि भएर यसरि भारत हुदै तपाइँहरु चै आउनु भएछ अरु चेलीहरु चै नआउन भने । गरिबीको कारणले त् होनी भाइ जे सुकै होश भनेर आँखा चिम्लेर विदेश भासिएको दिदि ले जवाफ फर्काइन ।
हुन पनि हो महिला हुन् कि पुरुष हामी सवै घर परिवार, ब्यबहार र आर्थिक विपन्नताले गाँजिएर भविष्य खोज्दै त् हो नि श्रम बेचेर पैसा कमाउन जे जसरि जहाँ सकिन्छ त्यसरी नै विदेश लागेका त हौनि । गरिबीको पिडा र त्यस बाट उन्मुक्ति पाउने चाहनामा घरेलु कामदारका रुपमा खाडी जान नदिने नीति कानून र देशको अनुरोध, विभिन्न मानवअधिकारकर्मीको सल्लाहले जसरि नेपाली दिदिबहिनीहरु लाइ रोक्न सकेको छैन त्यसै गरि नेपाली पुरुषहरुलाई पनि इराक , अफगानिस्तान ,लिबिया र सिरिया जान रोक्न कहा नै सकेको छ र ? दिदीको कुरा सुनेर यस्तै कुराहरु मनभरी फत्की रहे ।
सवैलाइ ट्रान्जिट बाट मुक्ति दिन ४५ मिनेट जति पर्खे पछि बस पनि आईपुग्यो ....सवैको कर्म भुमि आउने भएर होला ओमान बाट कुबेतको लागि यात्रा गर्ने बेला प्राय नेपालीहरुमा बढी कौतुहलता, उत्साह, उमंग अनि खुशी देख्न सकिन्थियो ।उक्लेर सबैजना प्लेनको आरामदायी आ-आफ्नो सिटमा गएर बस्यौ र आफू सँग भएको झोला सिट माथिको सामान राख्ने ठाउमा राखे,देखे मित्र सिंजाली दाइ मेरो अपोजिट तिरको अघिल्लो सिटमा हुनु हुदो रैछ ।दाइ संगै मस्कट बाट थपिएकी नेपाली चेलीहरु मध्ये एक रैछिन । संजोगले उनी संगै कि ति नया चेली चै धेरै पछाडी सिटमा परिछन ....उनी अझै उभिएर आश लाग्दो गरि अघिल्ल तिर हेरिरहेकी थिइन् । अनन्त सवै आ -आफ्नै सिटमा बस्यौं , सारा चहलपहल सामसुम, सुनसान हुन पुग्यो माहोल ...... सवै दृश्य गायव हुर्दै प्लेन उडयो । उडेको केहि समय देखि मित्र दाइ र चेलिको गफ सुरु भयो । सरकारले नै वैध बाटो बन्द गरेपछि सरकारको नयाँ निर्णयको पर्खाइमा बस्न सकिएन त्यहि भएर २/२ लाख खर्च गरेर दुइ हप्ता लगाएर भारत हुदै आइयो दाइ , के गर्नु पोइसा कमाउने पर्यो ,बालबच्चा घर परिवार सवै हेर्नु पर्छ । ट्रान्जिटमा सवैको सामु बोलेका यिनै कुरा मित्र दाईलाई बताउदै थिइन् । आफ्ना कुरा हावी गर्दै बोल्दै आएकी यी चेलीले फ्याट सोधिन दाइ तपाइँ कम्पनीमा काम गर्नु हुन्छ हो ? नेपाली दुताबासमा काम गर्छु मित्र दाईले जवाफ दिनु भयो । त्यस पछी अघि सम्म हाबी भएकी चेलीको आवाज दबिएको जस्तो अलि कम भयो ।केहि समय मै खाना आयो...सवै खान व्यस्त चेली पनि त्यति बोलेको सुनिएन ..... ।
बैदेशिक रोजगारमा महिला पुरुष आउनु नौलो विषय होइन। तर एक महिनाको अवधिमा कुबेतमा घरेलु कामदारका रुपमा आएका ३ जना चेलीको निधन संगै शोकाकुल बनेको कुबेतको नेपाली समाजमा अर्को पिडा यसै साता थपिएको छ । भारतीय बाटो हुँदै कुबेतमा घरेलु कामदारका रुपमा आएकी काठमाडौंकी २७ वर्षीया अनिता शाक्यको कुवेत आई पुगेको १४ दिनमै उनलाई बन्दी बनाइ राखेको हवालीस्थित ऐजेन्टको घरबाट भाग्न खोज्दा घरको तलाबाट खसेर मृत्यु भएको खबर सुनियो । घटनामा भारतीय बाटो हुँदै आएकि शाक्यलाई ल्याउने ल्याउने म्यानपावरविरुद्ध दुताबासले पनि कारबाहीको पहल गर्न नसकेको सुने पछी ट्रान्जिटमा भेटिएकी ति दुइ चेलीलाई सम्झी रहे ।
एकातिर यस्तो यस्ता घटनाहरूबाट हामी नेपालीहरूले ठूलो पाठ सिक्नु पर्ने खाचो त् देखाएकै छ अर्को तिर वैदेशिक रोजगारीमा गएका महिला अलपत्र हुँदा , निधन हुदा त्यस्ता महिलालाई कसरी उद्धार गर्ने र क्षतिपुर्ती भरण पोषण गराउन नसकिने अवस्था सृजना भएको सुन्दा सरकारले महिलालाई घरेलु कामदारमा पठाउन रोक्दा त्यसले झन् जोखिम बढाएको पो होकि ? घरेलु कामदारमा पठाउन राम्रा रोजगारदाताको खोजी सरकारले गर्न पो नसकेको होकी ? रोजगारदातालाई जिम्मेवार बनाउने नीति नियम कानुनको आवश्यक पो छकि ? सीप सिकाउने , नेपालमै रोजगारको ब्यबस्था पो गर्न नसकेको होकी ? जस्ता दर्जनौ प्रश्नले हामीलाइ घेरा हालेर किंकर्तव्यविमूढ अवस्थामा उभाएको छ । ‘मलार्इ खाने बाघले तँलार्इ पनि खान्छ’ भनेझैँ यस्तो अवस्था भोलि कुनै पनि बेला हामी मध्ये कोहीलार्इ पनि आइलाग्न सक्छ । अत सरकारले यसलाई व्यवस्थित गर्न सक्नुपर्छ । बैदेशिक रोजगारमा आउने र ल्याउनेले पनि आफ्नो भूमिका निभाउनुपर्छ। असुरक्षित बन्दै गइरहेको हाम्रो बैदेशिक रोजगारको आखिरीमा दोषी को ......? अनिता शाक्यको मृत्यु हामी सबैको साझा नियति हो त्यसैले सत्य तथ्य खोजि गरि यस किसिमको सस्कार लाइ निरुत्साहित गरौ ।
एउटा कलाकारले कुनैपनि धर्म, जातमा अलझिएर बोलनु भनेको मानवीय चेतना र नैतिक शिक्षाको धॆरै कमी भएको बुझाउनु हो । आफ़नो दम्भ र अहंमता छताछुल्ल भएर पोखनु हो ।
जुन उठाउन धेरै समय लाग्न सकने मात्र हैंन , दर्शकको आँखाको नानीमा बर्षौ कमाएको ईज्जत र प्रतिस्ठा कसिंगर भएर पल भरमैं बिराज हूँनछ।त्यसैले आदरणीय कलाकार ज्यूँहरू धर्म र जात भन्दा माथि उठ्न सिकौ , समाजमा बिधमाँन कुरीति र कुप्रथालाई सिरोधार्य गरी म ठूलो जात र म मात्र सही भन्ने कुलसित सोच बेलैमा त्यागौ ।
©गोपाल शिवा
नियमित डिउटी गरिरहेका रुममेट भाई दुई दिनको पेट दुखाइ पछि कार्यस्थल नजिक किल्निक्मा गएछन । पेन किलर ठिक हुन्छ भनेर आश्वाशन दिएर पठाएको किल्निक्को औषधिले दुई दिन खादा पनि छेउटुप्पा नै छोएन । भाईलाई झन दुख्न थालेको भने पछी इलाकाको ठुलो भनिएको आदान अस्पतालमा गइयो । किल्निकको सिफारिसको आधारमा मात्र बिरामी लिने नियम बनेको आदान अस्पतालमा पाएको जानकारी अनुसार सिफारिस लिन भनेर फर्वानिया किल्निक त कहिले एयरपोर्ट किल्निक्मा धाइयो ।दुइ दिन सम्म धाउदा पनि उही पेन किलर दिएर ठिक हुन्छ भनेर आश्वाशन पाउने मात्र काम भयो तर बिसको उन्नाइस भएन र सिफारिस पनि पाइएन । झन्डै ५ दिन देखि दुखाइ सहदै आएका भाइका अनुसार लगातार पेटको दाँया र बाँया दुख्ने, कहिले नाइटो दुख्ने र पेटको तल या माथि दुख्ने गर्दथ्यो। त्यस पछी महबुला स्थित अलिया अस्पताल गएर जचाउने कुरा भयो र त्यतै लागियो । त्यहा पेट दुखेर आएको आफूलाई चेक जाच गरेर आदान अस्पताल जान रिफर पेपर चाहिएको कुरा सुनेर रिसिप्सनले बिरामी फाइल खोल्न र चेकजाच गर्न मिनिमम ३०/४० केडी लाग्ने र औषधि, इन्जेक्सन , एक्सरेको छुट्टै गरि ८० /९० केडी लाग्ने बरु मुवारक अल्कबिर तिर जान सुझाब दिए । उपाचार होला कि भन्ने आशा बोकेर फर्वानिया किल्निक,एयरपोर्ट किल्निक,अलिया अस्पताल,आदान अस्पतालको चककर भाइ संगै ट्याक्सीमा काटियो। चक्कर काट्ने क्रममा उपचार नपाइएला कि, यसरि नै सवै तिर बाट यहा होइन भन्दै फ़र्काइएला कि भन्ने आशंकाले भाइ संगै पछिला दिन देखि अस्पताल धाएको मेरो मनलाई गाजी रहयो ।अनन्त भाइलाइ दुखाई यथावत भए पछि आज झन्डै एक हप्ता पछी मेट्रो मेडिकल कियर फर्वानियामा गएर चेक जाच गरियो । गुणस्तरीय, भरपर्दो र सस्तो एवं सुलभ शुल्कमा उपचार सेवा दिने मेट्रो मेडिकल कियर पुगेर सवै जाच गरे पछी बल्ल थाहा भो भाइलाई अल्सर भएको रहेछ ।
मानिसले जीवनमा भोगेका साझा रोगको सूची तयार गर्ने हो भने पेटसम्बन्धी रोग नै अग्रस्थानमा आउँछ । प्राय जसो बहुसंखय्क नेपालीहरुको एकै कामको प्रकृति भएको प्रवासमा राम्रोसँग निदान र उपचार नहुँदा वर्षौंदेखि पेटसम्बन्धी समस्या पालेर हिँड्ने नेपालीहरुको संख्या निकै ठूलो छ । चिकित्सकहरूका भनाइमा जीवनशैली, खानपान, मानसिकता र शरीरको प्रकृतिसँग जोडिएको पेटको रोगलाई सामान्य रूपमा लिने बानीले पछिल्ला दिनमा सुरुमा झाडापखालादेखि, ग्यास्ट्रिक, अल्सर हुँदै क्यान्सर सम्म हुने गरेको देखिदै आएको छ ।त्यसैले सधैं स्वास्थ हुनु अावश्यक छ। अझै बिदेशी भुमिमा स्वास्थ हुनु अति अावश्यक छ। बिदेशी भुमिमा अाफ्नो स्वास्थ्यको ख्याल अाफैं गर्नु पर्ने हुन्छ।
यहाँ बिरामी भएमा साह्रै कष्टकर हुदो रहेछ भन्ने कुरा माथि भाइले दुखेको पेट समाउदै काटेको एक हप्ताको चक्कर बाट थाहा हुन्छ । सामान्य बिरामी पर्दा घरमा भए एउटा आउथ्यो, अर्को आउथ्यो र “ए के भयो ? ए पेट दुखेको हो ? यसो गर उसो गर ठीक हुन्छ” भनेर सहानुभुती दिन्थे तर यहाँ त संगै भएका साथीहरु पनि नुनको सोझो गर्नमा नै व्यस्त छन । गुनासो पनि कसलाई गर्नु सवैको आआफ्नै समस्या छन , जिम्मेवारी छ , डिउटीको समय छ । अर्को तिर एक्लै अस्पताल जान पनि झन्झटिलो प्रक्रिया,थोरै तलब खाने हामी नेपालीको आर्थिक समस्या , बिरामी पर्दा त काममा जानु पर्ने बाध्यता र बिरामी अवस्थामा अाफ्ना घर परिवारको मायाँ एवं साथ अनि हेरचाह नपाइने यो प्रवासी दैनिक जीवन कति कष्टकर र पिडादायक हुन्छ म शब्दमा ब्याख्या गर्न सक्दिन त्यसैले सकभर आफ्नो जीवनशैलीमा सामान्य ध्यान दिऊ किनकि रोकथाम असहज छैन ।
संसारमा बहादुर नेपाली, इमानदार नेपाली, नुनको सोझो चिताउने नेपाली इत्यादि विश्लेषणको तक्मा छाती भरि लाएर श्रम गर्दै देशको अर्थतन्त्रमा रेमिटेन्स पठाएर उल्लेख्य भूमिका खेल्ने हामी नेपाली प्रवासमा बिरामी हुदा पनि प्रक्रिया नबुझेर , नजानेर र पहुच नपुगेर रोग पाल्दै प्रताडित धेरै हुनु परेको छ। यो र यस्ता पिडादायी कुरा सुनेर बिदेशमा रहने नेपालीको समस्या र भोगाई हो भनेर अध्ययन अनुसनधान गरि नेपाल सरकारको सरोकारवाला निकाय एव नेपाली राजदुताबासले नेपाली समुदाय संग बिरामी भएमा कहा कसरि उपाचार गर्न जाने भनेर समय समयमा चेतना मुलक तालिम र काम गर्ने देशमा भएको परिवर्तित नियम एव जानकारी गराउने सके बिरामी परेको आपतकालिन अवस्थामा धेरै नेपालीहरुलाइ मदत पुग्ने थियो कि !
बैदेशिक रोजगारले सामाजिक संरचनामा पारेको बिचलन , तनावमय र पीडित हुँदै आएको नेपाली समाजको साक्षी तपाई हामी छौ ।त्यस्तै अर्को तिर मातृभूमिको न्यानो काख छोडेर सपनाको पोको बोकेर खाडी छिरेका नेपाली समाजका युवा हुन् कि युवती आफ्नो भावाना अटाउने र मन मिल्ने साथीको खोजी र फेरफारमा धेरै जना बरालिंएको देखेका छौ । आज यस्तै प्रकृतिको एक जना नेपाली भाइ र फिलिपिनी चेलीको प्रेम जीवन र भोगाइको साक्षि बक्दैछु । केहि बर्ष अघि बिदेशमा आए संगै यी जोडीले प्रवासमा एक्लो हुनुको पीडालाई तिलाञ्जलि दिन एकाअर्काको लागि नै यो संसारमा बनेको भनेर हिमचिम बढाए , सवै कुराको मोह त्यागेर कम्पनीले बस्न दिएको सुबिधा सम्म लत्याएर आफै डेरा गरि बाहिर बस्दै रमाए ।दुवैको बिगत के थियो कुन्नि तर देख्ने ले समेत यिनका मायाका पूर्ण दिन ,सुखद अनुभूति ,स्वर्गीय आनन्द भएको ठहर गरे ।
मौसम जस्तै फेरी रहने डिउटीले गर्दा धेरै दिन भएको थियो यी जोडीलाई मैले नदेखेको ।पछिला केहि दिन देखि बहिनिलाई मात्र सकी नसकी बोझिलो मन लिएर बडेमाको पेट लिएर डिउटी गर्न गएको देख्छु । नेपाली भाइ संगै सिटमा बसेर हासो पोखिरहने बहिनि अहिले आँसुले पोतेका आफ्ना कथा र व्यथाको आलो पेन्टिङ टाँगेंर मौन भएर बस्छिन ।चोइटा मन लिएर बाध्यताको गह्रुङ्गो पाइला चाल्दै काममा जाने आउने गर्छिन । मनभरि ति संगै हुदाका मित्रवत् रगत सिञ्चित गरिरहे पनि आखिर धोकाको झोक्का खेप्न बाध्य छिन ऊनि । आफ्नो पेटमा हुर्किँदै गरेको सन्तानको मायामा यिनी सर्जाम जुटाउन सकि नसकी काम गर्दैछिन । मनभरिको जिज्ञाशा यताउति सुनेपछि पो थाहा भो काँचो धागोजस्तै यिनीहरुको नाता त उहिले नै पो टुटीसकेको रहेछ । बहिनिको पेटमा बच्चा बस्यो भने पछी सुरु भएको गम्भीर खटपटले सधै केटीको झोला बोकेर आउने भाइ त आफ्नो कर्तुतुको झोला बाधेर थाहै नदिई रातारात नेपाल पो पुगी सकेछन । नेपाली युवा बाट प्रताडित बनेकी यी फिलिपिनी बहिनिले आफु संगै काम गर्ने अरु नेपालीलाइ आफ्ना वरीपरी देख्दा भित्रभित्रै कति रिस उठ्दो हो ?
नेपाली भाइ र फिलिपिनी बहिनिको जीवनमा के त्यस्तो भयो, दुवैले मूल्याङ्कन गरेका होलान् ।तर जब जब यी बहिनीलाइ देख्छु अनि किंकर्तव्यविमूढ बनेर प्रश्नको ठेलीहरु पल्टदै मेरो मनले मलाई सोध्छ -के माया , विश्वास यति चिसो ,निरस र पिध नभएको लोटा जस्तो हुन्छ ? किन आज भोलि प्लास्टिकका सामान जस्ता हाम्रा मनहरुपनि प्लास्टिक-जस्तै भएका ? मनलाई, आत्मसम्मानलाई चटपटे खाने कागजमा गुटमुट्याएर फाले जस्तो यसरि दुइ जिउको भए पछी केहि बर्ष संगै संगै कुम जोडेर बसेकी प्रेमिकालाइ मानवीय समबेदना समेत बिर्सेर बहादुर भनेर परिचय बनाएको नेपालीले कसरि छाडेर कायर जस्तो भाग्न सकेको ? जवाफ त् मनले भेट्दैन तर यिनै फिलिपिनी बहिनिले जस्तै बेला बेलामा मायाको नियति भोग्न विवश हाम्रा नेपाली दिदीबहिनीहरू विदेश बाट अनुहार भरि लुकेको पिडा र आफ्ना माया प्रेमको निशानी बोकेर आफ्नै आँखाले नेपाल फर्किएको प्रत्य्क्ष र समाचारहरुको हेडलाइन बन्ने गरेका देख्दा चै टिट फर टाट भएको पो रहेछ भन्ने लागि रहेको छ ।
मुनामदन जस्तो एक अर्काले जति कुरे पनि माया नमार्ने सस्कार बाट हुर्किएको नेपाली समाज पछिल्लो समय पश्चिम मुलुकको सस्कार बाट प्रभावित बनेर मुनामदनको भन्दा गहिरो माया–पिरती भएका युवायुवतीहरु सम्बन्धमा केही समय रहेपछि, नयाँपन पाउन छाडेपछि त्यसबाट अघाउने र बन्धनको रूपमा लिने र जीवन बर्बाद बनाउँने तिर उद्दत हुदैछन् । जसको गतिलो उदाहरण यी नेपाली भाइ र फिलिपिनी बहिनि बनिन र यस्तो प्रकृतिको नियति प्रदेशमा लागेका र घर देशमा भएका हाम्रा धेरै नेपाली दाजुभाइ दिदीबहिनीको साझा नियति पनि बन्दै गएको छ । कुनै एक नेपाली चेली विदेश बाट पेट बोकेर घर फर्किन भने नेपाली समाजमा जिउन कति लाल्छना र चुनौतीको सामन गर्नुपर्छ ? सायद त्यो हेकका भाग्ने नेपाली भाइलाई नहोला तर यो संसार गोलो छ र सबैको कर्मको हिसाब किताब बुझाउने पालो आउछ । मलार्इ खाने बाघले तँलार्इ पनि खान्छ’ भनेझैँ यस्तो प्रकृतिको घटना भोलि कुनै पनि बेला यिनै भगुवा भाइका छोरीचेली आफन्त या नेपाली युवायुवती कोहीलार्इ पनि आइलाग्न सक्छ ।
असुरक्षित बन्दै गइरहेको यो विश्वमा कुनै पनि बेला जस्तै मै हु भन्नेको पनि दिन बिग्रन सक्छ । हुन् सक्ला माया गराई र्भोगाई र बुझाइकोआफ्नै तय तरिका होला तर गाँस, बास र कपासको लडाइँमा होमिएका आफु जस्तै अरु देशका युवायुवती बिचरा तीन लाइ मायाको अनुभूति गराएर सकभर पीडाको बोझ दिएर असह्य पिडा संगै बाच्न बाध्य बनाउने परिस्थिति सृजना गरेर कुनै पनि नेपालीले निष्ठुरीको उपमा नपाऊन ।माया र सहृदयी भावलाइ कुनै पनि भूगोल र जात धर्म ले छेक्दैन । त्यसैले नेपाली र बिदेशी युवा युवतीको मायामा ट्राजेडीको शृङ्खलाको अन्तिम पात्र यिनै भगुवा नेपाली भाइ र पिडाको दलदलमा हेलिदै गरेकि यिनै फिलिपिनी बहिनि नै बनून् । इति
समाजमा बसेपछि त्यसप्रति सबैको दायित्व हुन्छ, सकेको जानेको आआफ्नै दायित्व निभाउने तय तरिका हुन्छन ।समयको प्रभावसँगै सात समुद्र पार आइ पुगेर पनि पत्रकारितालाई माया मार्न सकिएन । केहि बर्ष अघि देखि नेपालमा गरेको पत्रकारिताको तलतल लाई झन्डै एक लाख जति नेपाली रहेको कुबेतमा नेपालीका समस्या र सफलतासँग नजिक बनेर बनाईएका लेख र समाचारले कुनै आफ्नै नेपाली दाजुभाई तथा दिदिबहिनिहरुको दैनिकी परिवर्तन पो गर्न सकिन्छ कि ? भन्ने पवित्र उदेश्यले आफु बसेको यहाको समाजलाई सुसूचित गर्ने, सचेत र सजग बनाउने जिम्मेवार समाजका अघोषित पहरेदार सिपाही बनेर सकेको दायित्व निभाउन हामी क्रियाशील छौ । एकातिर समाचार लेखे बापत आफ्नै तलब बाट ईन्टरनेट खर्च र कार्यक्रम स्थल सम्म गाडी भाडा तिर्दै आएका छौ भने अर्को तिर समाचार लेखेकै भरमा कुनै पनि बेला जो कोहीबाट डर, त्रास तथा धम्कीको सामना गर्नुपर्ने स्थिति रहदै आएको छ । यस्तै चुनौतीका बिच पनि कुबेतमा २ दर्जन भन्दा बढी पत्रकार क्रियाशिल छौ ।
कुबेतमा बस्ने नेपालीहरुको चासो र सरोकारका बिषयलाई उच्च प्राथमिकताका साथ सही समयमै खुलस्त पार्नु हामी पत्रकार र मिडियाहरुको प्रधान दायित्व हो । यहि जगलाई टेकेर नेपाली राजदुताबास र नेपाली समाज कुबेतका बिचमा पत्रकार महा संघ बैदेशिक शाखा कुबेतको भूमिका बिषयक एक अन्तरक्रिया कार्यक्रम आज नेपाली राजदुताबासको हलमा सम्पन्न भएको छ । समग्रमा कार्यक्रममा सहभागी दुताबास र नेपाली समाजको बुझाइमा नेपाली मिडियाहरु पनि समय सापेक्ष ब्यवस्थित, मर्यादित, परिष्कृत एवं थप जिम्मेवार हुनु पर्ने रहयो भने आफुलाई सुचनाको सम्बाहक ठान्ने हामी पत्रकारहरुले प्रवासको पत्रकारिता अत्यन्त जोखिम र चुनौतीपूर्ण रहे पनि पेशागत धर्म र मर्मलाई केन्द्रमा राखी हामीले गर्ने पत्रकारितामा यहा कै नेपाली समुदायको सहयोगी भूमिका आवश्यक रहेको भन्दै आपेक्षा गरियो ।
देश होस् या प्रवास, हरेक समाज र समुदायमा संचारको भूमिका उल्लेख्य हुन्छ । यहि भूमिका निर्वाहा गर्दा नेपाली समाजमा देखिएका बिकृति सुधार गरौ भन्दै बिकृतिको बिरुद्ध कलम चलाउँदा , पत्रकारितालाइ समाजसेवाको रुपमा अंगालेर काममा बगाएको पसिना अलावा दिन रात खटेर राखेको निशुल्क सूचना शिविरको पुरस्कार आफ्नै समाजका अगुवाहरुबाट तारो समेत बन्नु पर्दा चै निकै नमिठो अनुभूति हुदो रैछ ।त्यहि भएर आज आयोजना गरिएको कुबेतका नेपाली पत्रकारिता सँग गाँसिएको सामाजिक अन्तरक्रियाले नेपाली समाजमा संचारको भूमिकाको अनुभूति गर्ने चेतनाको निर्माण गर्नु मुख्य उदेश्य थियो। सुसुचित नेपाली समाज निर्माणका लागि संचारको प्रमुख भुमिका हुन्छ भन्नु थियो । एउटा कुशल पत्रकार जहा रहे पनि समाज र देशको कुशल नागरिक हो त्यसैले सभ्य नेपाली समाज निर्माणका लागि निस्वार्थ र स्वच्छ पत्रकारिताको आश्यकता कुबेतमा छ भनेर नेपाली समाजलाइ प्रतित गराउनु थियो । कुबेतको नेपाली समाजमा भए गरेका राम्रा नराम्रा सबै कुरा उजागर गर्दा एव समाचार लेखेको वा नलेखेकै भरमा कुनै पनि बेला कुनै पनि पत्रकारमाथि हुन सक्ने संभावित खतराको डटेर सामना गर्न र पत्रकारिता क्षेत्रलाई थप मर्यादित र ब्यवस्थित तुल्याउन पत्रकार महासंघ बैदेशिक शाखा कुबेत छ भनेर बुझाउनु थियो । पत्रकारिताको दीर्घकालिन यात्रामा आइपर्न सक्ने चुनौतीहरुको सामना गर्न जुनसुकै बेला आफुलाई आन्तरिकरुपमा नेपाल पत्रकार महासंघ बैदेशिक शाखा कुबेत तयार छ भनेर यसमा आबद्ध पत्रकारलाई प्रत्याभूत गराउनु थियो । फलस्वरूप संचारको भूमिका सर्वाधिक महत्वपूर्ण हुनेमा विमति नगरी अहिले सम्मका परिस्थिति र बस्तु स्थितिका चिरफार गर्दै नेपाली राजदुताबास ,नेपाली समाज कुबेत र पत्रकारहरुको एक अर्काका भूमिकाका बारेमा छलफल र अन्तरक्रिया गर्दै कार्यक्रमको समापन भयो ।
कार्यक्रमको समापन संगै हामीले आफ्नो काम धन्दा गरेर बचेको नितान्त व्यक्तिगत समयलाई सदुपयोग गर्दै कलम चलाएर सूचना फैलाउदा सम्प्रेषित सामाग्री कत्तिको संवेदनशील छ र यसले समाजमा सकारात्मक वा नकारात्मक कस्तो भूमिका खेल्ला भन्ने कुराको हेक्का राख्दै सामाजिक दायित्व र जिम्मेवारी अझ बढी सम्झिन जोड दिएको छ । हामीलाई थाहा छ पत्रकारिता सेवामुलक कार्य भए पनि जश नपाउने पेसा हो फेरी पनि आजको कार्यक्रम बाट हामीलाई जस्तै कुबेतका नेपाली समाजलाइ प्रस्तुत सामाग्रीमा अलिकति नकारात्मक कुराबाट प्रस्तुत नभई सल्लाहा, सुझाब र प्रेणा दिन अझ बढी जोड मिलोस् ।त्यहि नै हामी सूचनाका संवाहकको सहोभाग्य हुनेछ । हामी सवैको जय हुनेछ ।
भदौ १० - केहि साता अघि एयरपोर्टमा सर्लाही कि एक नेपाली दिदी संग भेट भयो । बिरामी हालतमा घर फर्किन लागेकी रैछिंन । श्रीमानको आसामयीक निधन पछी दुई जना बच्चाको पालन पोषण गर्ने कर्तव्यको स्टेयरिङ आफ्नो हातमा आए पछी बाध्य भएर केहि बर्ष अघि फोहोर व्यस्थापन गर्ने एक कम्पनीमा किलनरको श्रम स्वीकृत लिएर उनलाई कुवेतमा घरेलु कामदारका रुपमा काम गर्न ल्याइएको रहेछ । अनपेक्षित रुपमा बिमारी भए पछी केहि बर्ष काम गरेको घर मालिकले जहा बाट लागेको हो त्यहि फर्काउने अनि अलि सन्चो भए पछी यहाँबाट फेरी अर्कोतिर पठाइने र फेरी बिरामी भए पछी उही ठाउमा फर्काइने गरेर महिनौ पेट भरि खान समेत नपाएर , तलब बिहिन भएर आफुलाई लागेको रोगको समेत उपचार नपाएर बिताएको कठोर कालखण्ड उनले मन भरि संग्रह गर्दै फर्कँदै रैछिंन । साँझको फलाइट भए पनि कुबेतमा स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली र पाकिस्तानीले उनलाई एका बिहानै एयरपोर्टमा लगेर पासपोर्ट र बोर्डिंग दिएर भित्र छिराई दिएका रैछन । साथमा एक सुकों पनि नभएको यिनले दिनभरि भोकै बिताएको जानकारी आए पछि यिनलाई दया लागेर एयरलाइन्स कै एक स्टाफले खाना र पानी खुवाउने ब्यबस्था मिलाई दिएका रैछन । त्यहि भेट भएको उनलाइ यहा ल्याउने नेपाली चेलीले गरेको गालीगलौज र गरेको ब्यबहार र पिडा सुने देखि कहिलेकाहीँ मलाई अचाक्ली घोच्ने गर्छ । भित्रभित्रै चिमोट्ने गर्छ । मेरो मनमा एउटा महिलाले अर्को महिला माथि खुलेआम अपव्याख्या ,ज्यादती कसरि गर्न , हेर्न , सुन्न सकेको ? अपमान र तिरष्कारको नारकीय जीवन बिताउन विवश कसरि बनाएको होला भन्ने भन्ने लागिरहेको छ । मनमा भ्रम र सत्यबीच भयङ्कर वादविवाद समेत चल्ने गर्छ । अनि लाग्छ दुनियाँ यस्तै रैछ ।
आफु जस्तै अन्य १२ जना नेपाली चेलीहरु कोठामा थुनेर राखिएको बताएकी उनले आफुहरुलाई कहिले गाडीमा राखेर कता कता लाने त् कहिले त्यहि कोठामा कोहि हेर्न आउने र मोलमोलाई गर्ने गरेको बताइन । नया पुराना चेलीहरु जाने आउने भए पनि केहि अनुहार भने महिनौ देखि त्यहि थिए जसलाई कहिलेकाही अलच्छिनीहरुलाइ कसैले लादैन, त आए देखि त् ब्यापार नै डामाडोल भो भन्दै दुई चार झापु लगाउने पनि गरिएको रहेछ। बाकीं साथीहरुको आड भरोसामा बिरामी दिदिले पटक पटक केहि दिन काम गरे बापत साहुले दिएको आफु संग भएको केहि रकममा थपेर घर फर्काइ दिन आग्रह गरिछन । आफुले अहिले सम्म खर्च गरेको ३ लाख रुपियाँ दिएर जा हैन भने जेलमा हालदिन्छु भन्दै त्यो भएको केहि रकम समेत थुतेर नेपाली चेलीले मानसिक टर्चर दिन थालिछिन । एउटा उपाचार नपाएको बिरामी त्यसमाथि समयमा पेट भरि खाना पाउनुको साट्टो मानसिक टर्चर पाए पछी दिन दिनै बिक्षिप्त हुन् थालेकी रैछिन । भएका चेलीहरु मध्ये ति स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली र पाकिस्तानीलाइ खुसि पार्ने र मन पराउने केहि चेलीले भने फोन चलाउन समेत छुट दिएका रैछन । एक दिन स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली र पाकिस्तानी नभएको अवस्थामा फोन चोरेर घरमा फोन गरेर आफु महिनौ देखि बिरामी भएको , कोठामा थुनेर राखेको र ३ लाख नदिए यतै जेलमा हालिदिने भनेको कुरा आफन्तलाइ बताउन अनन्त दिदि सफल भैछिन।
साँझ नेपाल बाट दिदीका आफन्तले उनलाई फिर्ता नपठाए नेपाल बाट पठाउने लाई मानव बेचबिखनमा कारवाही गर्न निबेदन दिने भन्दै त्यहि नम्वरमा कल ब्याक गरेर स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली लाइ २ दिनको समय दिएछन ।स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली र पाकिस्तानीले नेपालको कानुनले आफुलाई केहि गर्न नसक्ने भन्दै फोन चोरेर नेपाल गरेकोमा दिदिलाइ २/४ झापु लगाएछन ।झापु लगाए पनि भोलि पल्ट नेपाल बाट धेरै नेपाली महिला पठाउने विस्वासिलो मान्छे भएकाले होला स्पोन्सर गर्ने नेपाली चेली र पाकिस्तानी तलाई डरले होइन मायाले घर पठाई दिन हामि तयार भयौ तर टिकटको आफैले जोहो गर भनेछन ।फेरी नेपालमा फोन गरेर टिकट पठाए पछी बल्ल आज उनि नेपाल फर्किन सकेकी रैछिंन। आखा भरि आशु बनाएर दिदीले आफ्नै देशका चेलीहरुले बिदेशमा रोजगारको नाममा यस्तो भेडाबाख्रा जस्तै गर्ने गरेको आफुले भोगेकोले बाकि चेलीहरु लाइ विदेश नआउन आग्रह गर्दै आफुलाई पिडा दिनेलाइ त्यहि केहि गर्दैन भन्ने नेपालको कानुनले कठघरामा उभाएर पाठ सिकाउने मन रहेको बताईन । महिनौ पेट भरि खान नपाएको , तलब नपाएको र बिरामी हुदा औषधिको साटो गालीगलौज र याताना पाएको त्यो पिडालाइ कानुनको साहारा होला नहोला तर पनि यो दिदिको आशुको श्राप भन्ने अवश्य लाग्ने छ ।
घरको अभिभारा पुरा गर्न विदेशमा घरेलु कामदार भएर परिवारको टेको भरोशा हुन् जति गाह्रो र अप्ठ्यारो महसुस एउटा एकल महिलालाई हुन्छ सायदै त्यो गाह्रो एकल पुरुषलाई र पुरुष साथै भएको महिला लाइ नहोला । एकल महिला भएर नेपाली समाजमा बाल बच्चा हुर्काउने पढाउने अभिभारा बोकेर खाडी हिँडेको एकल महिलालाई त्यही बोझले किचेको बेला उनका टुहुरा बाल बच्चाले आमाको प्राण जोगाउन हार गुहार गर्नु पर्दा मनोविज्ञान कस्तो भयो होला? यस्तो विषम परिस्थितिमा एउटा महिलाका समस्या अर्को महिलाले नबुझेर महिनौ थुनेर राख्नन सक्ने कस्तो पापी मन हो त्यो ?
देश होस् कि प्रदेश होस एउटा महिलाले अर्को महिलालाइ जबसम्म अपहेलित गर्न छोडदैनन तबसम्म महिलाहरुले पुर्ण अधिकार पाउन सक्दैनन् ।देशको सर्वोच्च पद राष्ट्रपतिमा महिला आसिन छिन्। प्रधान्यायाधिशमा पनि नेपालले पहिलो पटक महिला पाइसकेको छ। सदनभित्र सभामुख पद पनि महिलाकै हातमा छ। महिलाको स्थान यस्तो समानित बनेको नेपाली समाजका केहि दिदीबहिनी भने आफ्नै दिदीबहिनी लाइ बिदेशमा बोलाइ बोलाइ नारकीय जीवन भोग्न बाध्य बनाउने कारक बनेको सुन्दा सारै दुख लागेको छ ।बिपत्तीमा परेका , समश्यामा परेका , बेरोजगारी र गरिबीले आक्रान्त बनेका एव विकराल समस्या भोग्न बाध्य बनाइएका आफ्नै दिदि बहिनीहरुलाइ ल्याएर भेडा बाखा जस्तै ब्यबहार गर्ने ति मन र सोचहरुले एक पल्ट भए पनि वास्तविक जीवनमा भावुक बनेर सोचून र जीवनलाई यी एकल महिलाको कोणबाट भोगेर समयमै हेरुन, अनुभूत गरुन । संसार गोलो छ आज २ /३ जना लाइ काम लगाएर दाम कमाएको छ भन्दैमा कसैले केहि गर्न सक्दैन भन्ने मानसिकता त्यागि दिऊ किनकि समयको चक्र धेरै फरक छ , धेरै फरक जसले घुम्दै फिर्दै जस्तै मै हु भन्ने लाइ पनि पाठ सिकाउछ ।
गैर आवासयि नेपाली संघ राष्ट्रिय समन्वय परिषद कुवेतको आगामी १८ अगष्ट २०१७ मा हुने राष्ट्रिय पाँचौं राष्ट्रिय महाधिवेशनको मिति घोषणा भए लगत्तै एनआरएनए ,कुवेतको नेतृत्व कसले गर्ला भन्ने जिज्ञासा र चासो आम कुवेतवासी तथा कुवेत बाहिरका नेपाली समुदायमा एकाएक बढेर गएको छ ।पछिल्लो समय कस-कसको उमेद्वारी आउला भन्ने नेपाली समाजमा चासो बढिरहेको बेलामा नवलपरासी जिल्ला देउराली गाविस – ६ झयाल्वास घर भएका विष्णु परियार पुन: उपाध्यक्षमा उमेद्वारी दिएका छन।
परियार बिगतका केहि वर्ष देखि सक्रिय रुपमा एनआरएनए,कुवेतको उपाध्यक्ष पदमा रहेर नेपाली समुदासंग नजिक भएर काम गरिसकेका व्यक्ति हुन् । उपाध्यक्ष पदबाट एक बर्ष अघि मात्र राजिनामा दिएका परियार लुम्बिनी समाज नेपाल कुवेतका सल्लाहकार , दलित एकता संजाल कुवेतका वरिष्ठ सल्लाहकार एव बिभिन्न संघ सस्थाका विभिन्न पदमा वसेर काम गरेको अनुभव र कार्यकुशलताको अनुभवी समेत रहेका छन् । २०५४ साल देखि कुबेतलाइ कर्म थलो बनाएर काम गर्न थालेका बुद्धिजीवी समाजसेबि एव सामाजिक व्यत्तित्व बिष्णु परियार संग हाम्रो संचार डट कमका लागि गोपाल शिवाले गरेको संक्षिप्त कुराकानी :-
एनआरएनए,कुवेतको उपाध्यक्ष पदबाट गत बर्ष राजीनामा दिएको तपाइँ फेरी उठ्दै हुनु हुन्छ, किन नि ?
कुबेतमा नेपालीहरुको बीचमा राम्रो भूमिका निर्वाह गरेकै कारण बिगतमा भन्दा अहिले एनआरएनलाई आफ्नो ठान्ने र यसमा आबद्ध हुनुपर्छ भन्ने भावनाको बृद्दी भएको मैले पाएको छु । यहाँका अधिकांश बैचारिक, सामाजिक, क्षेत्रीय तथा जातीय संस्थाहरु पनि अहिले एनआरएनप्रति आकर्षित भएको र यसलाई सबैको साझा चौतारीको रुपमा हेर्ने बातावरण बनेका ले हामी धेरै भन्दा धेरै नेपालीको बिश्वास जित्ने क्रममा छौं जस्तो लाग्छ ।
स्थानीय समस्याहरु समाधानका लागि एनआरएनले अग्र पंक्तिमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ भन्ने मान्यता यसबीचमा स्थापित भैसकेको छ । अत: जबसम्म हामी बलियो संगठनमा आबद्ध हुदैनौ तबसम्म आफ्ना समस्याका बारेमा सम्बन्धित निकाय सम्म आफ्नो माग र आवाज पुर्याई आफुलाई स्थापित गर्न सक्दैनौ भन्ने लागेर नै मैले फेरी उमेद्वारी दिएको हु ।
एनआरएन अग्र पंक्तिमा छ भन्नु भो एक लाख भन्दा धेरै नेपालीहरु रहेको कुबेतमा जम्माजम्मी केहि सय जनाले मात्रै एनआरएनको पंजीकृत सदस्यता लिनुलाई कसरी हेर्नुहुन्छ ?
धेरै नेपालीहरु एनआरएनमा आबद्ध हुने इच्छा हुँदाहुँदै पनि फरक फरक ड्युटी गर्ने समय ,स्थानीय नियम कानुनका कारण, छुट्टी नमिल्ने कारण, दैनिक ८-१० घण्टा काम गर्नुपर्ने तथा काम गर्ने स्थान र बासस्थान टाढा टाढा हुँदा हुने गरेका समय अभावका कारणले गर्दा संगठनमा सक्रिय रुपले समाहित हुन नसकेको यथार्थ हो । र यहि यथार्त बुझेर पनि एनआरएन कुबेत पनि यहाँका नेपालीहरुबीच जति पुगिसक्नु पर्थ्यो त्यति पुग्न नसकेको यथार्थतालाई हामीले स्विकानु पर्छ । तर कुबेतमा बस्ने तमाम नेपालीहरुको एनआरएन एउटा त्यस्तो संगठन हो जसको मध्यमद्वारा हामीले विश्वभर सामना गरिरहेका चुनौती र समस्याको गहिराई सम्म पुगेर समाधानका लागि उचित व्यवस्था गर्न सक्छौं र अवसरहरुलाई नियाल्दै त्यसलाई प्राप्त गर्न समेत सक्दछौं ।त्यसैले कुबेतमा कार्यरत सवै नेपालीहरुलाई यस्तो संबेदनशीलता बुझौ र आफै पनि एनआरएनमा आबद्द हुन् लागौ ।
धेरै नेपालीहरु एनआरएनमा आबद्ध हुने इच्छा हुँदाहुँदै पनि फरक फरक ड्युटी गर्ने समय ,स्थानीय नियम कानुनका कारण, छुट्टी नमिल्ने कारण, दैनिक ८-१० घण्टा काम गर्नुपर्ने तथा काम गर्ने स्थान र बासस्थान टाढा टाढा हुँदा हुने गरेका समय अभावका कारणले गर्दा संगठनमा सक्रिय रुपले समाहित हुन नसकेको यथार्थ हो । र यहि यथार्त बुझेर पनि एनआरएन कुबेत पनि यहाँका नेपालीहरुबीच जति पुगिसक्नु पर्थ्यो त्यति पुग्न नसकेको यथार्थतालाई हामीले स्विकानु पर्छ । तर कुबेतमा बस्ने तमाम नेपालीहरुको एनआरएन एउटा त्यस्तो संगठन हो जसको मध्यमद्वारा हामीले विश्वभर सामना गरिरहेका चुनौती र समस्याको गहिराई सम्म पुगेर समाधानका लागि उचित व्यवस्था गर्न सक्छौं र अवसरहरुलाई नियाल्दै त्यसलाई प्राप्त गर्न समेत सक्दछौं ।त्यसैले कुबेतमा कार्यरत सवै नेपालीहरुलाई यस्तो संबेदनशीलता बुझौ र आफै पनि एनआरएनमा आबद्द हुन् लागौ ।
एनआरएन कुबेत बाट यहाँका नेपालीलाइ समाहित गर्ने किन प्रयास नभएको नि ?
समाहित गर्ने अभियान संचालन गर्न आर्थिक अभाव, ड्युटी गरेर बचेको समयले संगठन संचालन गर्नुपर्ने हुँदा यथेष्ट समयको अभावका कारण बिशेष क्याम्पेन चलाउन नसक्नुले गर्दा केहि समस्या आएका पनि छन् । तर हामी हिजोको तुलनामा हेर्ने हो भने धेरै फैलिरहेका छौं । यदि मलाइ उपाध्यक्षमा मौका दिनु भयो भने धेरै भन्दा धेरै नेपाली सम्म के कसरि पुग्ने , बुझाउने र जोड्ने भन्ने अध्ययन गरि काम गर्नेछु ।
उपाध्यक्षका लागि पाँच जनाको उमेद्वारी परेको छ , कडा प्रतिस्पर्धा हुने देखियो । के भन्नु हुन्छ ?
एनआरएन सबै प्रवासी नेपालीहरुको साझा संस्था भएकाले उमेद्वारी पर्नु स्वाभाविक हो । धेरै जनाको उमेद्वारी पर्यो भन्दैमा म उमेद्वारीबाट पछी हट्ने कुरो आउदैन । नेतृत्व गर्नका लागि अनेकौं कठिनाईलाई सामना गर्नसक्छु भन्ने आत्मविश्वासका साथ नेपाली समुदायको अगाडी उभिएको छु ।अब मैलाई केहि महत्वपुर्ण र नविन योजनाहरु कार्यन्वयन लागी मलाइ थप एकपटक मौका दिनुहोस ।
पाँच जना मध्ये तपाई पनि एक हुनु हुन्छ र छानिनु भएको खण्डमा के कस्ता कामहरु गर्ने सोच बनाउनु भएको छ ?
बिगतमा काम गर्दै जाने क्रममा सबैको चित्त बुझाउन नसकिएको पनि होला, सबै साथीहरुको हरेक दृष्टिकोणलाई सम्बोधन गर्न नसकिएका कारण कहीं कसैको सानातिना असन्तुष्टि पनि हुनसक्ला । तर सपथ लिएर नेतृत्व सम्हालेपछि उचित रुपले पदीय भूमिका निर्वाह गर्नैपर्छ र मेरो हकमा मैले सकेसम्मको पहल र प्रयत्न गर्नेछु ।
एनआरएनएमा पद्धतिको विकास र पालना गर्न, राजनीतिक प्रभावबाट मुक्त राख्न, सिपमुलक तालीम संचालन गरि नेपालीलाइ कुबेतको दक्ष श्रमबजारमा प्रबेश गराउन ,नेपाल र कुबेत सरकार विच व्यापार सम्झौताको लागी पहल गर्न , कुबेतका नेपाली समुदायलाइ एनआरएनप्रति आकर्षण बढाउन र कुबेतमा नेपालीले सिकेको सिपलाइ नेपालमा लगी उपयोग गर्ने बाताबरण बनाउने कुराको सुनीस्चितताको लागी र घरेलु नेपाली महिला कामदारका समस्या निराकरण , ब्यबस्थापनका लागि मेरो उमेद्वारी हो । कुबेतको नेपाली समाजमा र एनआरएनए कुबेतमा मैले दिएको योगदान र प्राप्त उपलब्धीको मुल्यांकन गरि नेतृत्व गर्ने मौका दिनुहोस् ।
कुबेतको नेपाली समाजले कसरि तपाईंको योजनामा टेवा पुर्याउन सक्छ ?
हामी सबै नेपालीहरुको बीच लोकप्रिय बन्दै सबैका सामुहिक समस्या समाधानमा अघि बढ्ने मेरा योजनाहरु म एक्लैले पुरा गर्न सक्दिन। त्यसैले कुनै पनि कुरालाई निष्कर्षमा पुर्याउनका लागि हामीलाई एउटा राम्रो समुहको खाँचो पर्छ र धेरै भन्दा धेरै साथीहरुलाई समेट्ने मेरो प्रयास रहनेछ। जसमा कुबेतमा क्रियाशील मिडिया , संघ सस्था , समुदाय , दुताबास सवैको सहयोग अपरिहार्य छ । सर-सर्ति भन्नु पर्दा मेरा मुद्दाहरु हामि सवैका मुदा हुन् अत गैर आवासयि नेपाली संघ राष्ट्रिय समन्वय परिषद कुवेतमा प्लेटफर्म तयार गर्ने ,योजना बनाएर अघि बढ्न सकिन्छ ।
हामीले गरेका कामलाई कुबेतमा रहनु भएका नेपाली दाजुभाई दिदीबहिनीहरुले सकारात्मक रुपमा लिएको मैले अनुभव गरेको छु र आउने दिनमा यहि सकारात्मक साथको अपेक्षा गरेको छु । यहि नै त्यो शक्ति हो जसले सबै कठिनाईको सामना गर्दै सामाजिक क्रियाकलापमा लागिरहन प्रेरित गरिरहेको छ ।
तपाईंलाई एनआरएन उपाध्यक्षको अग्रिम शुभकामान । अन्तमा हाम्रो संचार डटकम मार्फत कुबेतको नेपाली समाज र तपाईंका समर्थकहरुको लागि केहि भन्न चाहनु हुन्छ?
धन्यवाद हजुर लगायत हाम्रो संचार डटकम लाइ, तपाईंहरुले कुबेतको नेपाली समाज सम्म मेरा एजेण्डाहरु पुग्न मदत गर्नु भएको छ । जसले मेरो चुनाबी माहोललाई प्रतक्ष्य वा अप्रतक्ष दुवै हिसाबले सहयोग पुग्ने छ। आफूले अमुल्यमतको सधै क़दर र सम्मान गर्ने प्रण गर्दै एनअनएनको उपाध्यक्षमा जिताउन सबैमा अपिल गर्दछु । तपाईहरुले दिएको विस्वासले कुबेतको नेपाली समाज र नेपालीहरुको हितमा काम गर्छु यो नै मेरो प्रतिबध्ता हो ।
