बलात्कार वा असावधानीका कारण वा गर्भनिरोधका साधन असफल भई अनिच्छिावश गर्भधारण हुने सम्भावना देखिएमा तुरुन्तै औषधि प्रयोग गरेर गरिने गर्भनिरोधलाई आपत्कालीन गर्भनिरोध भनिन्छ । यो औषधिको प्रचलन आएपछि अनिच्छिावश गर्भधारण हुन लागेको शंका लागेमा तुरुन्तै गर्भनिरोधको उपाय अपनाउन सजिलो भएको छ ।विवाहको तरखरमा रहेका, भर्खरै विवाह गरी हनिमुन अवधि नसिध्याएका, विवाहको केही समयपछिसम्म बच्चा पाउन नचाहेका नवदम्पती मात्र होइन बच्चा पाई छिट्टै अर्को बच्चा पाउन नचाहेका दम्पतीहरुले समेत आपत्कालीन गर्भनिरोधका विधिहरुबारे धेरै चासो राखेको पाइएको छ । कतिपयले त आफूले सावधानी अपनाउँदाअपनाउँदै पनि गल्ती हुन गएको कारण बताएर झट्टै केही उपाय सुझाउन हारगुहार गर्ने गरेको पनि पाइन्छ । कतिपय व्यक्तिहरुचाहिँ असुरक्षित यौनसर्म्पर्कको ७२ घण्टापछि मात्र सल्लाह लिन आउने गरेको पाइन्छ । ७२ घण्टापछि यस्तो औषधि प्रयोग गर्नुको कुनै अर्थ हुँदैन । आपत्कालीन गर्भनिरोधका लागि उपयुक्त समय र्घर्किसकेपछि मात्र सल्लाह लिन आउनेहरुलाई सुरक्षित गर्भपतनको बाटो देखाइदिनुसिबाय अर्को विकल्प हुँदैन ।

दम्पतीको आपसी सल्लाहमा कानुनी तवरले नेपालमा १२ हप्तासम्मको गर्भपतन गराउन सकिने भए पनि यसबाट पर्न जाने आर्थिक भार, मानसिक तनाव एवम् सफा ठाउँमा गर्भपतन नगराएको खण्डमा पाठेघरको भित्री तह पाक्ने, संक्रमण हुन सक्ने कारणले गर्दा सुरक्षित तरिकाले यौनसर्म्पर्क राख्नु नै बुद्धिमानी हुन्छ । यसका लागि नवविवाहित दम्पतीले सुरक्षित महिनावारी चक्रको सही प्रयोग, कन्डम वा कमल चक्कीजस्ता अस्थायी साधनहरुको उचित प्रयोग गर्नुपर्दछ ।र्गर्भ रहने क्रममा डिम्ब निष्कासन, यौनसर्म्पर्क, वर्ीय स्खलन, डिम्ब निषेचन तथा डिम्बरोपणको तारतम्य मिल्नर्ुपर्दछ । त्यसो त प्राकृतिक र चिकित्सकीय नै भए पनि थुप्रै खालका गर्भनिरोधका उपायहरु हुँदाहुँदै पनि र्सतर्कता नअपनाएर, परिवार नियोजनका साधन बेलैमा उपलब्ध नभएर वा फेल खाएर, यसको प्रयोगमा आलस्यता गरेर तथा गर्भ रहन सक्ने/नसक्ने महिनावारीको सुरक्षित चक्र -यसबारे साधनाको २०६५ वैशाखको पूर्ण्ाांक १७० मा विस्तृत रुपमा उल्लेख गरिसकिएको छ) बारे ठोस ज्ञान नभएर पनि अनिच्छित गर्भ रहने गरेको पाइएको छ । कन्डम फुट्नु, नियमित रुपमा पिल्स चक्की खान बिर्सिनु तथा बलात्कार -बलजफती करणी) जस्तो असुरक्षित यौनसर्म्पर्क हुनु अनिच्छित गर्भ रहने केही उदाहरणहरु हुन् । अविवाहित केटीलाई बलजफती करणी गरी गर्भ रहने सम्भावना भएमा स्थिति झन् तनावपूर्ण हुन्छ ।
यौनजीवन लम्ब्याउन चाहने, यौनसुख अझै लिन चाहने दम्पतीहरुले गर्भको अनिच्छा हुँदाहँदै पनि सजगता अपनाएनन् भने गर्भ रहने शंका हुन्छ । यसै कुरालाई लिएर दम्पतीबीच चिन्ता र मनमुटाव हुन सक्छ ।
यी उल्लिखित परिस्थितिहरुको परिणामस्वरुप गर्भ रहन नदिनको लागि गरिने उपायहरु (परिवार नियोजनका साधनहरुको प्रयोग) लाई आकस्मिक परिवार नियोजन -आपत्कालीन गर्भनिरोध) विधि अर्थात् मेडिकल भाषामा र्ँइमर्जेन्सी कन्ट्रासेप्सन’ भनिन्छ