सत्य कथाहरु » श्रीमान् विना एउटी महिला एक्लै कसरी बस्न सक्छे - 'पञ्चायत

सीतादेवीलाई 'पञ्चायत' खडा गरेर का“चो बा“स -करची) ले हानियो । उनलाई टाउको, छाती र पेटमा करची हानियो, गुप्तांगबाट रगत बग्न थाल्यो । तर, पनि 'पञ्चायतका कानुन रक्षकहरूले' उनलाई कुट्न छोडेनन् । उनी मूछा परेपछि फैसला सुनाए- सीता मण्डल आजदेखि देश-निकाला भई ।

सीताको बिहे १६ वर्षो उमेरमै निर्मली -भारत) का विकास मण्डलस“ग भएको थियो । अभिभावकले धेरै पैसा खर्चेर रीतिरिवाजअनुसार उनको बिहे गराइदिएका थिए । सुरुमा भनिएको थियो- बेहुला विकास भारतमा गाडीचालक छन्, कमाइ राम्रो छ । पछि थाहा भयो- उनी बेकामी आवारा हुन् । तर पनि सीताले गुनासो गरिनन् ।

'माइती पनि त गरिबै थिए, त्यसैले श्रीमान् गरिब छ भनेर अचम्म लागेन । बाबुआमाले जहा बिहे गरिदिए, त्यही थियो मेरो र्स्वर्ग,' उनले नया“ पत्रिकासित भनिन् ।.... श्रीमान् बेकामी थिए, सीताले आपत्ति गरिनन् । सीताका माइती पनि गरिब थिए- यसमा श्रीमान्लाई आपत्ति थियो । उनलाई दिनह गाजा, भाङ र रक्सी खानुपथ्र्यो । पैसा श्रीमतीसग माग्थे, दिन नसकेपछि कुट्थे । श्रीमान् बेकामी मात्रै होइन, अम्मली । त्यसमाथि दिनहु कुट्ने । सीताको जीवन नर्क बन्यो । त्यहीबेला रेल्वे स्टेसन बनाउन उनको घर पनि सरकारले भत्काइदियो । बासै उठ्यो । उनले भनिन्, 'दुइ महिनापछि बुबा भेट्न जादा उहासगै आए । पछि श्रीमान् लिन आएका थिए, तर बानी उस्तै रहेछ । जानी-जानी नर्कमा किन जानु -' उनी घर गइनन्, श्रीमान्ले घुर्की लगाए । मौखिक रूपमा छोडपत्र पनि भयो ।

सीताका श्रीमान् विकासले धेरै पर्खिएनन्, दुइ-तीन महिनामै बिहे गरे । तर, अर्की श्रीमतीले पनि विकासको ज्यादती सहन सकिनन्, उनले पनि अर्को बिहे गरिन् । 'म त माया मारेर माइतमा बस्दै आएकी थिए, तर पाच वर्षछि श्रीमान् मलाई फकाउन फर्किए,' उनले भनिन्, 'बाबुआमाले दिएको घर हो, चार/पाच वर्षछि आयो भनेपछि त पक्कै सुध्रियो होला भन्ने लाग्यो मलाई । त्यसैले ऊसगै जीवन बिताउने निर्णय गरे ।' सीताका अनुसार विकास धेरै दिनसम्म ससुरालीमै बस्यो, घरज्वाइ बनेर । तर, उनी जब गर्भवती भइन्, श्रीमान् विकास बाहिर निस्किए, काम गरेर कमाउने निहुमा । सीता सुत्केरी भएको छैटौं दिनमा विकास फर्किए, तर खर्च लिएर होइन । 'राति रक्सी खाएर आएको रहेछ, यो मेरो बच्चा हुदैहोइन भन्दै मलाई कुट्यो, मेरी ६० वर्षी आमालाई पनि कुट्यो,' उनले भनिन् । सीताले त्यतिबेलै गाविस उपाध्यक्ष भुवनेश्वर यादवसग गुहार मागेकी थिइन् । यादवले उजुरी गरेपछि प्रहरीले उनलाई गिरफ्तार पनि गरेको थियो । 'एक दिन चिसो छिडीमा बसेपछि विकासले माफी माग्दै आफ्नै घरतिर गयो,' सीताले भनिन् । त्यसपछि विकास फर्किएर आएनन्, छोरी भने अहिले ६ वर्षी भएकी छिन् । छोरी र आफ्नो ज्यान पाल्न सीताले मजदुरी गर्दै आएकी छिन् । उनलाई अर्को बिहे गर्ने मन पनि लागेन । भनिन्, 'एउटै बिहेले मलाई जिन्दगी देखायो, अब अर्को थप दुःख के बिसाउनु -'

सीताका श्रीमान् विकास बेपत्ता भए, मजदुरी गरेर उनले छोरी पनि हुकाउदै थिइन् । तर, माइतीतिरैका ठूला-बडालाई असैह्य भयो । 'आखिर एउटी महिला श्रीमान्विना वर्षौं कसरी बस्न सक्छे, त्यो पक्कै व्यभिचारी हो, त्यस्ताले दण्ड पाउनैपर्छ' स्थानीय ठूला बडाले निर्णय गरे । अघिल्लो शनिबार बिहान ११ बजेतिर सीता खान खाएर मुख धुदै थिइन् । स्थानीय गंगाराम मण्डल उनलाई बोलाउन आए । मण्डल नेपाल धानुक मण्डल समाज युवा कमिटीका सिपाही - नेता) हुन् । उनैले गाउमा 'पैचयती' बसेको छ भनेर सीतालाई बोलाए । मण्डल जातिभित्र 'अनुशासन' कायम गर्न बनेको धानुक मण्डलका अगुवाहरू जम्मा भइसकेका रहेछन् । सीताविरुद्ध आरोप लगाउन, फैसला सुनाउन र उनलाई तत्कालै दण्डित गर्ने 'अधिकार' लिएर 'पैंचयती' बसिसकेको थियो, बिचरी सीतालाई पत्तै थिएन । 'न बिराउनु न डराउनु । मलाई केको डर भन्दै पैचयतीमा गए,' उनले भनिन् ।

सीता 'पैचयती'मा पुग्नासाथ 'पञ्च'हरूले प्रश्न वषाउन थाले, 'तेरी ६ वर्षी छोरी कसकी हो - छोडपत्र भइसकेको श्रीमान्सग किन बसेकी - एउटी छोरीलाई लिएर कसरी बस्न सकेकी -' उनीहरूले 'पैंचयती'ले तोकेका मान्छेस“ग बिहे गर्न सीतालाई दबाब पनि दिए । सीताले बिहे नगर्ने बताइन् । बरु जवाफ दिन थालिन, 'मेरी छोरी मेरो श्रीमान्कै हो ।' जवाफ सुन्नासाथ सीताकै काका नसिवलाल मण्डल उपmन थाले, 'होइन, बद्मास यही हो, जस्तो भए पनि यसले घर गर्नुपथ्र्यो ।'

नसिवलालको कुरा सुनेपछि 'पञ्चहरू' एकैसाथ उपmन थाले- यल्ले त्यत्तिकै मान्लाजस्तो छैन्, कोर्र लगाऊ त गंगाराम । आदेश पाउनासाथ गंगारामले लाठी/लाठीले हान्न थाले । 'मैले गंगारामको हात समातेर सोधे“- पहिले भन मेरो गल्ती के हो -,' सीताले भनिन्, 'ए, मुख लाग्ने भनेर सबै पञ्च उप्रिmए । बलराम, बिहारी, राजेन्द्रवसिब लाललगायतका दसजनाले रुखका हा“गा भा“चेर मलाई कुट्न थाले ।' १० जनाको लाठीको कुटाइ एक्ली सीताले सहन सकिनन्, उनी लडिन् । सीता लडेपछि 'पञ्च' हरूले उनलाई इ“टामाथि राखेर कुट्न थाले । उनको गुप्तांगबाट रगत बग्न थाल्यो, तर 'पञ्च' पदधारी काकाहरूले उनलाई कुट्न छोडेनन् । अस्पतालको बेडमा नया पत्रिकास“ग कुरा गरिरह“दा उनी भक्कानिएर रोइन्, पटक-पटक उनको गला अवरुद्ध भयो ।

'म भुइमा लडेकी थिए, इटामाथि राखेर मलाई केही मान्छे कुट्दै थिए, केही मान्छे भने कागजमा मेरो औंठाछाप लगाउ“दै थिए ।' 'यसलाई कागज गरा, नत्र प्रहरीमा उजुरी गर्न जान्छे' भन्दै 'पञ्चहरू' ले उनलाई कागज गराए । कागजमा लेखिएको छ, 'मेरी ६ वर्षी छोरी मेरो श्रीमान्को होइन, 'अनेरवा' -अरू कसैको) हो ।'

'पैंचयती'मा सीताका बाबुलाई पनि हाजिर गराइयो । ती विवश बाबुले पनि कागजमा औंठाछाप लगाए जसमा लेखिएको छ, 'मेरी छोरी मेरो काबुभन्दा बाहिर गएकीले त्योस“ग मेरो कुनै तालुक -सम्बन्ध) छैन ।' भुइमा पछारिएकी सीतालाई 'पैंचयती'ले अर्को फैसला सुनायो- 'यो आजको मितिदेखि देश-निकाला भई ।'

श्रीमान्बाट छाडिएकी सीता माइती र देश पनि छाडेर कहा“ जाने - 'जस्तो भए पनि म आफ्नो श्रीमान्कै घर जान्छु । ऊ जहा“ भए पनि खोज्छु । मलाई देश-निकाला नगर्नुस्' उनले बिन्तीभाउ गरिन् । यो बिन्तीभाउले 'पञ्चहरू' फेरि भड्किए । उनीहरूले गंगारामलाई फेरि आदेश दिए, 'यसलाई त अझै पुगेन छ, हसिया तताएर ल्याऊ त ।'

हसियाले डाम्ने भएपछि सीताले आफ्नो अनुरोध फिर्ता लिइन् । उनले भनिन्, 'पैचयतीले जे भन्छ, मलाई मञ्जुर छ ।' सीतालाई 'कारबाही' गरेपछि 'पैंचयती' सकियो, ठूलै काम गरियो भन्दै 'पञ्चहरू' भोज खान गए । सीता घाइते थिइन्, तर देश-निकाला भएकीले उनले सोचिन्, 'नेपालमा उपचार गर्‍यो भने फेरि पंचयतीमा बोलाएर मार्छन् ।' सीता आफ्नी दिदीको भारत, वीरपुरस्थित घरमा बसेर उपचार गराउदै थिइन् । यताबाट आमा गइन् ।

'पैंचयतीले अन्याय गरे पनि अरू समाजले न्याय दिन्छ,' भन्दै उनले सीतालाई घर फर्काइन् । अहिले उनी सप्तरीको कञ्चनपुरस्थित स्वास्थ्य चौकीमा उपचार गराइरहेकी छिन् । उनी आफूमाथि भएको अन्यायविरुद्ध लड्न चाहन्छिन् । 'तर सहरतिर भए धेरैले साथ दिन्थे होला, यो गाउ“मा मजस्ती अबला नारीलाई कसले सोध्ला, बुझ्ला -,' उनी नया“ पत्रिकास“ग भन्दै थिइन् । रूपनगर गाविसका पूवउपाध्यक्ष भुवनेश्वर यादवले सीतामाथि 'पंचयती' ले ज्यादती गरेको बताएका छन् । 'जातीय सुशासन कायम गर्ने नाममा सीतामाथि भयंकर अपराध हो । यस्तो मानवविरोधी अपराध रोक्नुपर्छ,' उनले भने । त्यस्तै स्थानीय समाजसेवी रामलखन यादवले पनि सीतामाथि अमानवीय अपराध गर्नेहरूमाथि कडा कारबाही गर्न प्रहरी-प्रशासनसग माग गरेका छन् ।

'अदालतले त कसैलाई देश-निकाला गर्न सक्दैन, पंचयती को हो, यिनीहरूलाई कारबाही गरेर सबक सिकाउनुपर्छ,' उनले भने । त्यस्तै स्थानीय महिला अधिकारकर्मी उषा पोखरेलले पनि सीतामाथि भएको ज्यादतीले कानुनको खिल्ली उडेको टिप्पणी गरेकी छिन् । पितृसत्तात्मक समाजको ज्यादती हो यो, सम्पूण महिला एकजुट भएर अपराधीलाई कारबाही गराउनुपर्छ, पीडितलाई क्षतिपूर्ति दिलाउनुपर्छ,' उनले भनिन् । इलाका प्रहरीका कार्यालय कञ्चनपुरका प्रहरी निरीक्षक राजेन्द्र पराजुलीले भने 'पंचयती' ले सीतामाथि गरेको ज्यादतीबारे उजुरी नपरेको बताए ।

'उजुरी आए कानुनबमोजिम कारबाही गर्छ,' उनले भने । तर, नेपाल धानुक मण्डल समाज युवा समितिका अध्यक्ष -पैंचयतीका प्रमुख पनि) लक्ष्मी मण्डलले भने आफूहरूले गरेको कारबाही जायज भएको दाबी गरे । 'जातीयअनुशासन कायम गर्न यस्तो समान्य कुरा भइहाल्छ,' उनले भने । सीतालाई देश-निकाला गरेको उनले स्विकारे । 'तर, हामीले उसलाई पूरै देश-निकाला गरेका छैनौं, बिहे, मदार्, पर्दा बढीमा एक साता नेपालमा बस्न पाउ“छे । त्योभन्दा बढी त बस्न दिदैनौ, समाज ब्रि्रन्छ,' उनले नया पत्रिकासित खुलेरै भने ।